Vikan - 23.04.1969, Blaðsíða 21

islegt, sem er spaugilegt í aug-
um áhorfenda. Hann verður að
reiða sig á hæfileika viðkomandi
manns til að troða upp, sprella
og gera kúnstir, hvort sem þess-
ir hæfileikar eru eðlilegir eða
duldir, en koma í ljós við dá-
leiðsluna.
Einnig við rannsóknir eru
valdir úr stórum hópi menn, sem
talið er líklegt að gott sé að dá-
leiða. Oftast eru valdir stúdent-
ar, sem hafa áhuga á fyrirbær-
inu og eru vanir sálfræðilegum
þankagangi. Þarna er einmitt
komið að einu stærsta vanda-
máli dáleiðslurannsókna: Hvern-
ig er hægt að framkvæma vís-
indalega áætlun, án þess að til-
raunadýrið viti, hvað maður
ætlar að rannsaka?
Því meira sem fórnarlambið
veit um sálfræði og dáleiðslu,
því meiri líkindi eru til, að
rannsóknirnar beri einhvern ár-
angur.
Þegar dáleiðslu er beitt við
lækningar, eru aðstæðurnar allt
aðrar. Þá er manneskjan í neyð-
ar- og þvingunaraðstöðu og vill
gjarnan losna við sjúkdóm, sárs-
auka eða kvíða. Þá er verkefnið
bundið við eina ákveðna per-
sónu, og læknirinn verður að
vega og meta í samráði við
sjúklinginn, hvort dáleiðsla er
aðferð sem gefur góða raun til
lengdar. Þá er ekki nóg þótt ár-
angurinn sé athyglisverður út af
fyrir sig. Hann verður líka að
fela í sér varanlega lækningu.
Oft er að því spurt, hvernig á
því standi, að auðveldara sé að
dáleiða suma menn en aðra.
Þetta er staðreynd, en við höf-
um enga örugga vissu fyrir,
hvort orsökin er sérstakir skap-
gerðareiginleikar eða eitthvað
annað. En algjört skilyrði þess,
að tilraun með dáleiðslu heppn-
ist, er, að sá sem dáleiddur er
hafi gert það upp við sig, að
hann geti haft hagnað af því að
vera dáleiddur og það sé von um
bata.
DÁLEIÐSLAN SEM
LÆKNISRÁÐ
Hverjir eru svo kostir dá-
leiðslu sem læknisráðs? Það slcal
strax tekið fram, að dáleiðslan
sjálf er ekkert læknislyf. Hins
vegar getur hún hjálpað sjúkl-
ingnum til þess að hjálpa sér
sjálfur. Hún getur afhjúpað sál-
rænar orsakir sjúkdóma og þeg-
ar orsökin er fundin, þá er hægt
að hefjast handa um hina raun-
verulegu lækningu.
Sjúklingar, sem þjást af
vöðvaspennu, geta í léttum dá-
svefni fundið, hvað algjör af-
slöppun er. Eftir það er miklu
auðveldara að kenna þeim rétta
afslöppun. Með hjálp dáleiðsl-
unnar getur sjúklingurinn sjálf-
ur fundið það, sem ekki er allt-
af auðvelt fyrir lækni að lýsa
með orðum. Og þegar sjúkling-
urinn hefur einu sinni fundið al-
gjöra afslöppun í léttum dá-
svefni, vaknar með honum löng-
un til að finna aftur slíka vel-
líðan. Þar með hefur hann feng-
ið sönnun fyrir því, að hann get-
ur slappað af og látið sér líða
vel. Næsta skref er þá að kenna
honum sjálfum að slappa af;
kenna honum það sem við köll-
um stundum „sjálfsdáleiðslu“.
Það er ekkert dulrænt eða yf-
irskilvitlegt við það, þótt með
dáleiðslu sé hægt að lina sárs-
auka og lækna sjúkdóma, sem
eiga sér sálrænar orsakir. Til
dæmis má nefna magasár, sem
stafar af streitu, of háan blóð-
þrýsting, en eins og kunnugt er
geta orsakir hans verið sálræn-
ar. En einnig getur dáleiðsla
komið að haldi við lækningu
líkamlegra sjúkdóma, eins og til
dæmis astma. Það hefur margoft
sýnt sig, að astmasjúklingar eru
svo hræddir við að fá kast, að
þeir fá miklu fleiri köst en þeir
mundu fá, ef hægt væri að losa
þá við þennan stöðuga og nag-
andi ótta.
í stuttu máli sagt felst gildi
dáleiðslu í sambandi við lækn-
ingar aðallega í því, að læknir-
inn og sjúklingurinn geta í sam-
einingu laðað fram úr dýpstu
sálarfylgnsum hans einhverjar
flækjur, sem valda honum óþæg-
indum og hann vill losna við.
Með þessu móti er hægt að nálg-
ast kjarna málsins, en hversu
langt er gengið í að rannsaka
þetta, er algerlega háð vilja
sjúklingsins. Sjúklingurinn hef-
ur oftast meðvitund, á meðan
hann er í dásvefni, og það er
hægt að haga dáleiðslunni þann-
ig, að hann stanzi ósjálfrátt við
þau takmörk, sem hann hefur
sett sér. Hann „talar ekki út“
eins og sagt er. Algengast er í
þessum tilfellum, að í vöku man
sjúklingurinn aðeins það, sem
hann vill muna, en hefur gleymt
því, sem honum finnst óþægilegt.
Innst inni veit hann hið rétta í
málinu og með hjálp dáleiðsl-
unnar er hægt að sýna honum
fram á, að hann hafi bælt sann-
leikann niður og ekki þorað að
horfast í augu við hann. En skil-
yrðið fyrir árangri er sem sagt,
að sjúklingurinn vilji sjálfur
nálgast kjarna málsins. Ef hann
vill það alls ekki, þá er ekkert
hægt að gera fyrir hann.
Oft er spurt, hvort dáleiðslan
geti breytt hegðun manna til
langframa. Svo er ekki, nema í
einstökum tilfellum. Þá breytist
persónuleikinn bersýnilega al-
veg, að minnsta kosti um tíma.
Þetta gerist, þegar um klofinn
persónuleika er að ræða. Bezta
dæmið um slíkt er kvikmyndin
um dr. Jekyll og hr. Hyde. Ein
persóna er tveir gjörólíkir menn
eða jafnvel þrír. Það er til fólk
sem hefur gjörbreytzt hvað
skapgerð snertir, eftir að hafa
orðið fyrir taugaáfalli eða slysi.
Nýlega var sagt frá manni í
Bandaríkjunum, sem „var“ fjór-
ir gjörólíkir menn, næstum eins
og leikari, sem leikur fjögur
hlutverk. Dáleiðslan getur hjálp-
að mönnum að verða aftur, það
sem þeir einu sinni voru og þeim
er eðlilegt að vera.
GETUR VERIÐ HÆTTULEGT
AÐ BEITA DÁLEIÐSLU VIÐ
LÆKNINGAR?
Það er mjög útbreiddur mis-
skilningur, einnig meðal lækna,
að læknir sem beitir dáleiðslu
geti gert sjúklingnum skaða; í
stað þess að lækna sjúkdóm hans
verði líðan hans hálfu verri en
áður. Það er sannfæring mín, að
þessi ótti sé með öllu ástæðu-
laus. Það er kannski til í dæm-
inu, að læknir sem ekki hefur
næga reynslu eða þekkingu á
dáleiðslu, gangi of langt í með-
höndlun sjúklingsins, þ. e. a. s.
afhjúpi minningar og sálflækj-
ur, sem sjúklingurinn er ekki
reiðubúinn til að svara fyrir eða
ef til vill ekki nógu sterkur til
að horfast í augu við þá stund-
ina. En mistök af þessu tagi geta
alltaf gerzt í starfi lækna, hvort
Framhald á bls. 37.
17 tbl VIKAN 21