Vikan - 04.09.1969, Blaðsíða 44

BEZTA VORN GEGN
OFFJOLGUNINNI:
ÍSLENZKA SAUDKINDIN
Prófessor Ulf von Euler á Karolinska institutet uppgötvaði árið 1934 prostgland-
ínið, hið virka efni í nýja lyfinu.
Prófessor Sune Bergström stýrir nú rannsóknum með þetta efni. Nú eru til-
raunir með ófrískar konur að hefjast.
VÍSINDAMENN VINNA
NÚ AÐ RANNSÓKNUM
VARÐANDI NÝJA,
EFNAFRÆÐILEGA AÐ-
FERÐ 'riL TAKMÖRKUN-
AR Á BARNEIGNUM.
EFNIÐ ER EKKI GERVI-
EFNI, HELDUR UNNIÐ
ÚR DÝRUM. FYRSTA,
HREINA EFNIÐ AF
ÞESSARI GERÐ VAR
UNNIÐ TJR 100 KÍLÓUM
AF KIRTLUM ÚR ÍS-
LENZKUM SAUÐ-
KINDUM.
Ef marka má blaðafregnir
af nýjustu uppgötvunum og
tilraunum Svía á sviði varna
gegn barneignum, lítur út
fyrir að íslenzka þjóðarbúið
geti slegið sér óskaplega upp
á hrútarækt, og eitt bezta fá-
anlega lyfið í þessa átt sé
einmitt unnið úr hrútskepn-
unni.
Svo sem komið hefur fram,
fylgja notkun núverandi geld-
pillu ýmsir annmarkar, sem
sumir telja of mikla til að
forsvaranlegt sé að nota hana,
þótt yfirgnæfandi fjöldi
lærða og leikra telji kostina
fleiri en ókostina. Hvert svo
sem matið er, verður ekki
fram hjá því horft, að efnin í
henni eru gerviefni og því
ekki náttúrleg.
Fyrir þrjátíu og fimm ár-
um fann sænski prófessorinn
Ulf von Euler efni í blöðru-
hálskirtlum og sæði hrúta,
sem hann kallaði Prost-
glandin (PG). Það er eitt af
hinum fjölmörgu, smáu en
nauðsynlegu efnum líkamans.
Grunnefnið i PG fær maður-
inn meðal annars með því að
snæða smjörlíki, en líkaminn
vinnur síðan úr grunnefnun-
um fjórtán mismunandi PG
efni. Eitt þeirra heitir Prost-
glandin F2 alfa. Það myndast
í móðurlífinu, þegar egg
frjóvgast ekki.
Gulu örðurnar (corpus lut-
eum) í eggjastokkunum eru
nauðsynlegar til þess, að
frjóvgað egg festi sig í slím-
húð legsins og þróist áfram.
PG F2 alfa þrengir æðarnar,
sem færa corpus luteum nær-
ingu, svo þær veslast upp og
eyðast. Þá getur frjóvgað
eggið heldur ekki lifað áfram.
Þetta er eðlileg rás lífsins, og
PG unnið úr lifandi dýrum
er náttúrlegt efni, en ekki
gerviefni.
Það eru 35 ár síðan efni
þetta uppgötvaðist fyrst. Ár-
ið 1934 fann Ulf von Euler
það, nánast fyrir tilviljun, og
sagði starfsbróður sínum, pró-
fessor Sune Bergström frá
uppfinningunni. Þeir fengu
100 kíló af kirtlum úr íslenzku
fé, og úr þeim var unninn
fyrsti skammturinn af hreinu
PG til prófunar og rannsókn-
ar. Þetta reyndist feitisýra,
og Sune Bergström reiknaði
út hina réttu formúlu. Efni
þetta er að öllu leyti eins og
það, sem mannslíkaminn
sjálfur framleiðir, þannig að
segja má, að það sé mann-
fjölgunartakmörkun sjálfs
líkamans.
Eftir er að sannprófa,
hvemig efnið reynist í fram-
kvæmd. Hin fræðilega kenn-
ing er mótrakalaus: Utanað-
komandi PG ætti að hafa
sömu áhrif á mannslíkamann
og það PG, sem hann sjálfur
myndar, og vera þannig eðli-
legt og áhættu- og aukaverk-
analaust. PG hefur verið próf-
að á öpum og gefið góða raun.
— En óæðri dýr eru eitt,
manneskjurnar annað, segir
einn þeirra prófessora, sem að
tilraununum vinnur. Þess
vegna hefur vísindamanna-
hópurinn fengið leyfi stjórn-
arinnar til að prófa PG sem
fóstureyðingameðal á ófrísk-
um konum. Hugsazt getur, að
vísindamennirnir hafi nægi-
legar niðurstöður á að byggja
eftir hálft ár. Hlutverk þeirra
er að komast að því, hvort
PG hrífur sem fjölgunarvörn,
en síðan er það lyfjavísind-
anna að fullvinna efnið til
almennrar notkuna, og sá
þáttur verksins getur tekið
nokkur ár, því nú eru menn
vel á verði fvrir því, að Thali-
domide-harmleikurinn endur-
taki sig ekki.
Líklega verður PG ekki
notað í pillur, heldur sem
þrýstifreyði (spray) og notað
eftir kynmök, eftir eina eða
tvær vikur, eða þegar tíðir
iáta á sér standa. Þetta verð-
ur eftirá meðal. Ein hliðar-
verkun er þegar augljós —
efnið verkar þannig að það
þrengir æðarnar að eggja-
stokkunum, og það ieiðir af
sér hækkaðan blóðþrýsting,
en það segja vísindamennirn-
ir aðeins standa skamman
tíma og vera með öllu hættu-
laust.
Þótt PG verði ef til vill
jafn gott, efni og vonir standa
til, öruggt og aukaverkana-
44 VIKAN
36. tbl.