Vikan - 25.06.1970, Page 19

„Heldur vildi ég
lifa fyrir mál-
staðinn en láta lífið
fyrir hann.“
„Er það upp-
bygging þjóð-
félagsins að sitja
eins og sandpoki
niður í alþingi?"
í dag. Hver gæti stutt annan eins viðbjóð?“ Andstæð
skoðun kemur frard í þessari skýringu, sem stúlka
ein gaf: „Verði kommúnisminn ekki stöðvaður í Asíu
flæðir hann yfir heiminn á augabragði og það er
skylda Bandaríkjamanna sem forystuþjóðar lýðræðis-
ins í heiminum að vernda okkur og alla frá þeim
óþverra."
8. Hafðir þú trú á þeim umbótum sem áttu sér stað
í Tékkóslóvakíu og voru orsök þess að innrásin var
gerð þar sumarið 1968?
JÁ NEI ÓÁKVEÐIÐ
84 28 3
Meirihlutinn af því fólki sem við spurðum kvaðst
hafa haft trú á umbótum Dubcecs og einn lét í ljós
þá skoðun sína að „ . . . þarna virtist gamli draumur-
inn um réttlátan heim vera að rætast.“
Langflestir töldu þessar umbætur hafa verið merka
tilraun til að koma á „sósíalisma með mannlegu yfir-
bragði“ eins og félagi Dubcec kallaði það, en senni-
lega er nokkuð til í því sem einn sagði: „Vissulega
hafði ég trú á umbótunum, en mér fannst þær ger-
ast heldur snöggt.“
Annar sagði: „Mer var aldrei ljóst í hverju þær
umbætur voru fólgnar."
9. a) Myndir þú vilja fórna lífi þínu fyrir lýðræð-
ið svipað og Jan Palach?
JÁ NEI ÓÁKVEÐIÐ
16 89 10
b) Trúir þú á lýðræði?
JÁ NEI ÓÁKVEÐIÐ
84 24 7
Unga fólkið efast nokkuð um að Jan Palach hafi í
raun og veru fórnað sér fyrir lýðræðið, og það efast
líka nokkuð um það hvort það trúir á lýðræði — eða
hvort lýðræði sé til í þeirri mynd sem það helzt ætti
að vera. Einn segist ekki trúa á „ . . . borgaralegt
lýðræði eða það lýðræðisfyrirkomulag sem fyrir-
finnst á Vesturlöndum, þar sem peningar en ekki at-
kvæði ráða, og sá sem fórnar sér fyrir það er hlægi-
legur í mínum augum.“ Annar segist trúa á „lýðvit"
og spyr svo: „Hver var Jan Palach?“
Onnur svör voru á þessa leið: „Já, ég trúi á lýð-
ræði. og gæti hugsað mér að fórna mér fyrir það, en
þó ekki með því að kveikja í mér, en ef til vill með
því að falla við hlið Bandaríkjamanna í Víet-Nam.“
„Nei, ég vildi ekki fórna mér fyrir það og ég trúi
ekki á orðið lýðræði."
„Heldur vildi ég lifa fyrir málstaðinn en láta lífið
fyrir hann. Vissulega trúi ég á lýðræði."
Fæstir gengu hins vegar jafnlangt og Vestmanna-
eyingurinn sem sagði: „É'g trúi á lýðræði í öllum
myndum og myndi fórna mér fyrir það ef það gæti
orðið til þess að Vestmannaeyjar yrðu sjálfstætt ríki.“
„Hver veit nema þær þjóðfélagslegu aðstæður skap-
ist að ég legði í slíkt? “
„Þessi brjálaði Tékki fórnaði sér ekki fyrir lýð-
ræðið og að auki trúi ég ekki á það (lýðræðið).“
„Ég ætla bara að vona að ég eigi ekki eftir að verða
fyrir sömu reynslu og Ján Palach. . . .“
„Nei, ég myndi ekki vilja fórna mér fyrir lýðræðið.
Frekar myndi ég gera eins og Galileo og segja: — O,
hún snýst nú samt, og labba síðan út á götu. Já, vissu-
lega trúi ég á lýðræði, en ekkí samt allt það sem í
dag er kallað lýðræði, til dæmis íslenzkt lýðræði sem
er misnotað af valdhöfum og alþingi!"
10. Vilt þú taka virkan þátt í uppbyggingu þjóðfé-
lagsins (þingstörf, etc.)?
JÁ NEI ÓÁKVEÐIÐ
92 21 2
Það sem í rauninni var átt við með þessari spurn-
ingu var hvort fólk vildi taka á sig einhver ábyrgðar-
störf, eins og þingstörf og þar fr'am eftir götunum. ‘
Konur hafa haft sig mjög í frammi undanfarið og
jafnvel gengið um götur borgarinnar í rauðum mussu-
sokkum; krefjast þær þess að á þær verði ekki litið
eingöngu sem „útungunarvélar" og matseljur, heldur
verur sem séu á sama vitsmunastigi og hið svokall-
kalla „sterka kyn“. En ekki eru allar stúlkur sam-
mála þessu. Ein svaraði þannig: „Nei, ekki sem kven-
maður, heldur sem væntanleg húsmóðir og móðir
barnanna minna. Ég álít þjóðfélaginu mesta þægð í
því að eignast vel upp alin og menntuð börn sem
komandi þjóðfélagsþegna."
Einn byltingarsinninn skýrði afstöðu sína á þennan
hátt: „Ég vil taka virkan þátt í uppbyggingu réttláts
þjóðfélags, en óréttlátt þjóðfélag ríf ég niður.“ Annar
svaraði á þennan hátt: „Ég vil breyta þjóðfélaginu en
ekki gerast tannhjól í vélinni sem malar arð handa
yfirstéttinni. Er það „uppbygging“ þjóðfélagsins að
sitja eins og sandpoki niðri í Alþingi, mér er spurn?“
Sá þriðji sagðist ekki vilja verða „einn af þessum
leiðinlegu“, og sá fjórði lét okkur hafa sína meiningu
-— sem er reyndar sú er við byrjuðum spjallið í kring-
um þessa spurningu á: „Hver einasti þjóðfélagsþegn
tekur virkan þátt í uppbyggingu þjóðfélagsins, bæði
þingmaður og verkamaður svo spurningin er út í
hött.“
11. a) Telur þú að foreldrar þínir skilji þig full-
komlega?
JÁ NEI ÓÁKVEÐIÐ
58 52 5
b) Ertu ánægð(ur) með sambúð ykkar?
JÁ NEI ÓÁKVEÐIÐ
92 20 3
Þó tölur bendi til þess þá töldu fæstir foreldra sína
skilja sig fullkomlega, en tóku jafnframt fram að þau
skildu foreldrana ekki heldur fullkomlega. Einn sagð-
ist þó ekki vænta neins „ . . . skilnings úr þeirri átt,
en sambúðin er vel þolanleg.“ Eitt svar fengum við,
mjög óvenjulegt: „Ég tel að þau skilji mig mjög vel
miðað við flest fullorðið fólk og ég er mjög ánægður
með sambúðina, enda tel ég að maður eigi að standa
og sitja eins og foreldrar manns vilja.“
12. Væri aukið frjálsræði unglinga á þínum aldri
gott uppeldisatriði?
JÁ NEI ÓÁKVEÐIÐ
42 50 50
Eftir öllu að dæma vill æskan láta halda aftur af
sér. Meirihlutinn vildi meina að frjálsræðið væri þeg-
ar orðið nóg, eins og sjá má af eftirfarandi svörum:
„Hvaða frjálsræði er það sem alltaf er verið að tala
um og unglingarnir hafa ekki?“
„Ég tel að frjálsræði unglinga hér á landi sé vart
hægt að auka.“
„Frjálsræðið er orðið nóg og aukning þess myndi
aðeins leiða til ills — siðferðilegrar úrkynjunar."
Þó voru ekki allir á sama máli:
„Ég tel muninn á þjóðfélagsaðstæðum nú og á upp-
vaxtarárurr. foreldrakynslóðarinnar of mikinn til að
foreldrar geti veitt börnum sínum það uppeldi sem
dygði til að takast á við framtíðina. Heppilegast er
26. tbl. VIKAN 19