Vikan - 20.01.1972, Blaðsíða 21

um -—• heyrðist í logni yfir um-
ferðarskarkaiann og dægurþys-
inn lengst upp í Þingholt og
suður undir kirkjugarð. Og
þannig gat hann talað án afláts
tímunum saman; varla að hann
tæki sér málhvíld á meðan hann
tók ofan mórauðu loðhúfuna og
brá vasaklút sínum á beran
skallann til að þerra svitann.
Hann tekur dræmt undir er-
indi mitt, heldur áfram að fága
skyggðan glerflötinn ofan á
skápnum, og ég sé þess engin
merki að mér hafi tekizt að
beina athygli hans yfir landa-
mærin, sem skilja þá ómælis-
víðáttu þar sem hugur hans
dvelzt og þá þröngu veröid þar
sem allir baugar skerast undir
hvítu dulunni í lófa hans. Það
er ekki fyr en ég minnist á
prédikanir hans á Lækjartorgi
forðum, að hann skynjar að við
hann sé mælt þeim megin
landamæranna. — Já, þú manst
eftir mér á kassanum mínum,
segir hann. Og það bregður fyr-
ir hlýju stolti í röddinni, rétt
eins og aldinn biskup á eftir-
launum minnist þeirra hátíð-
legu stunda, þegar hann stóð í
fullum skrúða í nrédikunar-
stólnum í dómkirkjunni og las
hálfdottandi ráðherrum og al-
þingismönnum pistilinn af
virðu’egri hógværð og hóf-
stilltri hreinskilni, áður en hann
lagði blessun sína í drottins
nafni yfir þá og alla þeirra at-
höfn. Að vísu mun það lítt hafa
hent Sigurð Sveinbjörnsson, öll
þau ár sem sólskinssápukassinn
var hans prédikunarstóll og
dómkirkja hans að Lækjartorgi,
að hann legði sérstaka áherzlu
á að stilla í hóf hreinskilni
sinni; aldrei fór heldur orð af
örlæti hans á blessun í drottins
nafni, sízt af öllu við þingmenn
eða þá höfðingja, sem höfðu
embættisaðsetur sitt í „hvíta
húsinu‘‘ hinum megin við göt-
una. Kannski er það einmitt
þess vegna, að stolti bregður
fyrir í röddinni þegar hann
minnist á „kassann sinn“.
Og nú þarf ég ekki að orð-
færa erindi mitt frekar. Hvíta
dulan nemur staðar á skyggðu
g'erinu; Sigurður Sveinbjörns-
son tekur að rifja upp endur-
minningar frá löngum æviferli,
rekur atburðina í réttri tíma-
röð og ég þarf sjaldan að spyrja.
Minni hans er óskeikult þó að
hann eigi níu áratugi að baki,
hugsunin skörp, mál hans rök-
visst og skipulegt með hnitmið-
uðum áherzlum, svo að margur
ungur maður, sem er að hefja
feril sinn í ræðustól, mætti öf-
unda hann af. Og þó að ekki
komi tiJ þess að hann beiti rödd-
inni, er ekki nein þreytumerki
á henni að heyra, fremur en
frásögn hans.
Þevr voru miklir karlar á
Vatnsleysuströndinni . . .
— Ég er fæddur í Hálssveit-
inni í Borgarfirði 2. apríl,1875,
en fluttist tíu ára gamall með
foreldrum mínum á eignarjörð
föður míns, Háreksstaði í Norð-
urárdal. Þeir standa við Hvítá,
beint gegn Hvammi; þar bjó þá
Eyjólfur hreppstjóri, faðir Jó-
hanns alþingismanns í Sveina-
tungu og þeirra systkina. Var
Eyjólfur hreppstjóri hagmælt-
ur vel, og urðu fleygar sumar af
stökum hans. „Illa fór hann
Gvendur grey“, þá vísu kunna
allir. Hann átti það til að vera
dálítið níðskælinn — fylgistu
með — og ekki lærðu menn
kveðskap hans síður fyrir það.
Einn bróður átti ég, mjög
jafnaldra. Kallaði mamma hann
,,hógværðina“ sína. Hann lézt,
kominn um tvítugt. Við áttum
það til, þegar við vorum litlir,
að vera að busla í bæjarlækn-
um; var þá annar hestur, sem
hinn reið yfir lækinn — þá höf-
um við eflaust verið að sund-
ríða hana Hvítá — fylgistu
með? En það var ekki hægur
nærri að þurrka vosklæði í
þann tíð; varð að rífa fjalldrapa
til eldsneytis og þurrka við á
lúóðum, svona var það þá.
Veiktist ég hættulega af vosinu,
en séra Magnús á Gilsbakka,
sem var heppinn hómópati, var
sóttur til mín, og víst var það
tvívegis, sem hann bjargaði lífi
mínu og heilsu, þegar þannig
stóð á.
Og þeir virðast ekki hafa ver-
ið bráðónýtir, hómópatadrop-
arnir hans séra Magnúsar á
Gilsbakka, því að Sigurður á
Háreksstöðum gerðist brátt með
vaskari mönnum í uppsveitum
Borgarfjarðar. Hann þótti harð-
duglegur til allra verka, fjör-
maður og fylginn sér, lagði
stund á glímur og þótti frábær
sundmaður í þann tíð, enda
kenndi hann mörgum sund um
árabil, þar í Borgarfjarðarhér-
aði. Þá var hann og hestamaður
góður, eins og margir af frænd-
um hans, og hafði yndi af að
láta þann skjótta sinn geysa um
grundir, mesta skeiðgamm, sem
sögur fóru af í Borgarfirði og
nálægum sýslum.
En svo verða snögg þáttaskil
í lífi Sigurðar, er hann kveður
Norðurárdalinn, hina lífsglöðu
og vösku félaga sína — og
Skjóna sinn. — Hvenær fórstu
svo til Vesturheims, Sigurður?
— Þá hef ég verið um þrí-
tugt. Veturna áður reri ég á
Vatnsleysuströndinni — fylg-
istu með? Þar var þá hið mesta
sældarpláss. Var á útgerð fjög-
urra þar. Ég man vel eftir Guð-
mundunum þar — Guðmundi
„glugga", sem alltaf reri, og
honum Guðmundi í Landakoti,
en hann var bæði organist og
kenndi dönsku og þvíumlíkt,
sítyggjaodi tóbak — og síbölv-
andi. Hann kenndi þá frænku
sinni að leika á orgel, en hún
var fallegasta stúlkan þar í
héraði og voru mjög áhöld um
aldur okkar. Hún er nú löngu
látin.
— Þeir voru miklir karlar þá
á Vatnsleysuströndinni. Sóttu
sjóinn og vinnuþjarkar í landi,
Framhald á nœstu síSu.
Hann setti öðrum fremur svip á miðbæ Reykjavíkur. Um ára-
tuga skeið prédikaði hann á hverjum sunnudegi og stundum
oft í viku. Hann var fljúgandi mælskur og svo ófeiminn að
nefna hvern hlut sínu rétta naíni, að mörgum fannst nóg um.
Hann þuldi viðstöðulaust upp úr sér ritningargreinar máli sínu
til stuðnings, og var svo orðhcppinn, að enginn sem greip fram í
fyrir honum, óx við það í augum áhcyrenda . . .
Allir Reykvíkingar þekktu SigurS Svein-
björnsson, prédikarann á Lækjartorgi. Hann er
látinn fyrir nokkru, en Loftur
Guðmundsson, rithöfundur, segir hér frá
því, þegar hann heimsótti hann
níræðan á Sólvangi. Þá rifjaði Sigurður
upp endurminningar sínar frá löngum æviferli.
Eftir Loft Gudmundsson
3. TBL. VIKAN 21
i