Vikan - 24.01.1974, Blaðsíða 12

SMASAGA EFTIR MARCEL AYME
Eitt sinn bjó maður nokkur á
fjórðu hæð viö Orchamp-götu 75b
á Montmartre, Dutilleul að nafni.
Hann var sómamaður og gæddur
þeim fágæti hæfileika að geta
gengið gegn um veggkán þess að
hljóta mein af. Han bar lonjettur,
haföi svartan hökutopp og var
skrifstofublók á skrásetningar-
stofunni. Á vetrum tók hann al-
menningsvagn i vinnuna, en 'i
góðri tið aö sumarlagi fór hann
fótgangandi og bar harðkúluhatt
á höfði. Dutilleul var ný oröinn
fjörutiu og þriggja ára, er honum
varð máttur sinn ljós. Kvöld eitt
varð skyndilega rafmagnsbilun i
forstofu piparsveinsibúðar hans.
Hann gekk um stund fálmandi i
myrkri, en er ljós kviknuðu á ný
var hann staddur á stigapalli
fjórðu hæðar. Þar eð hurðinni að
ibúðinni var læst meö lykli, gat
hann ekki annað en Ihugað at-
burðinn og þótt hann gengi I ber-
högg viö skynsemina fór hann til
baka sömu leiö og hann kom,
gegn um ve^ginn. Þessi undarlegi
hæfileiki, sem virtist á engan hátt
i samræmi við imynd hans um
fullkomnun, olli honum talsverðu
hugarangri. Daginn eftir, sem
var laugardagur, naut hann góðs
af ensku vikunni og gekk á fund
hverfislæknisins til aö lýsa ást-
andi sinu. Læknirinn sannfærðist
um, að hann hefði á.réttu að
standa og að rannsókn lokinni
fann hann meinið i skrúfu-
myndaðri fyrirstöðu við háls-
kirtla Dutilleuls. Hann fékk hon-
um iyfseöil fýrir lyf, er lækna
skyldi of mikla streitu og gerði
ráð íyrir tveimur skömmtum á
ári. Þetta var blanda af mjöli og
kentárhormónum, ásamt dufti úr
suörænni blómat'egúnd.
Er Dutilleul hafði gleypt fyrsta
skammtinn, kom hann lyfinu fyr-
ir ofan i skúffu og hugsaði ekki
frekar um það. Hvað ofreynslunni
viðvék fóru athafnir hans eftir
notagildi og leyfðu hvorki óhóf né
undanlátssemi. Og tómstundir
hans, er voru helgaðar blaðalestri
og frimerkjasöfnun, gáfu heldur
ekki tilefrii til óskynsamlegrar
orkueyðslu. Aö ári liðnu var hæfi-
leiki hans að ganga gegn um
veggi óbreyttur, en hann notfærði
sér hann aldrei. Annaðhvort var
það vegna athuganaleysis eða
þess, hversu iitið hann var gefinn
fyrir óþarfa andlega áreynslu.
Honum kom ekki einu sinni til
hugar að fará öðruvisi inn i Ibúð
sina en um dyrnar, eftir að hafa
opnaö þær á venjulegan hátt og
snúið lyklinum I skránni.
Hann hefði ef til vill haldið
áfram að lifa sinu reglubundna
lifi án þess að reyna á hæfileika
sina, ef nokkuð hefði ekki gerzt,
sem gjörbreytti lifi hans.
Deildarstjórinn, sem gjörbreytti
lifi hans. Deildarstjórinn, herra
Mouron, var kallaður til annara
starfa og við tók Lucuyer nokkur,
stuttorður maður með stuttklippt
yfirvararskegg. Þegar frá fyrsta
degi leit nýi yfirmaðurinn það illu
auga, að Dutilleul skyldi ganga
meö lonjettur og hökutopp. Hon-
um fannst, að slikt þyrfti aö með-
höndla sem úrelta hluti og ögn
óþrifalega. En alvarlegra var, að
hr. Lucuyer hugðist koma á ný-
skipan mála aö verulegu marki,
og var það vel til þess fallið að
raska ró undirmannsins. 1 tvo
áratugi hafði Dutilleul byrjað
bréfaskriftir sinar á eftirfarandi
hátt: „Hæstvirtur N.N. Varðandi
bréf yöar, dagsett þennan, þessa
mánaðar, svari við fyrra bréfi
okkar, þá hef ég þann heiður að
tilkynna yður.” Þessum stil
hugðist hr. Lucuyer breyta og að
háttu ameriskra skyidi nú
standa: „Sem svar við bréfi yðar,
dagsettu ...., tilkynni ég yður.”
Dutilleul gat alls ekki vanið sig á
þennan stil. Hann tók upp fyrri
stil af vélrænum þráa, sem olli
þvi, að fjandskapur deildarstjór-
ans i hans garð magnaðist til
muna. Andrúmsloft skrá-
setningarstofunnar’varð næstum
óbærilegt.
Á morgnana kom Dutilléul full-
prkviða i vinnuna og er hann var
lagstur til svefns á kvöldin, kom
það iðulega fyrir, að hann gat
ekki sofnað, fyrr en eftir stundar
fjórðungs unhugsanir. Hr. Lucuy-
er þóttist neyddur til að setja
Dutilleul, sem með samvinnu
leysi sinu stofnaði árangri
áforma hans i hættu, i hálfdimma
kompu við hlið skrifstofu sinnar. t
hana var gengið um lágar dyr og
þröngar, er sneru út á ganginn og
á hurðinni stóð enn skrifað stór-
um stöfum: RUSL.
Dutilleul tók þessari auðmýk-
ingu, sem átti sér enga hliðstæðu,
með undirgefni. En er hann las i
blöðunum heima hjá sér um ýmis
blóðug glæpamál, fann hann sig
uppvisan að þvi að imynda sér
deildarstjórann i sporum fórnar-
lambsins.
Dag nokkurn kom deildarstjór-
inn askvaðandi inn i kompuna og
öskraði um leiö og hann veifaði
bréfi framan i Dutilleul. „Byrjað-
ur á þessum fjanda, ertu byrjaður
á þessum fjanda, sem vanvirðir
störf min hér.” Dutilleul hugöist
andmælá, en Lucuyer hellti sér
yfir hann með skömmum, þeytti
bréfinu framan i hann og arkaði
út. Dutilleul var maöur hæversk-
ur en stoltur. Er hann var einn
eftir i kompu sinni hitnaði honum
talsvert i hamsi og skyndilega
geröist hann hugmynWarikur.
Er hann hafði staöið upp frá
borðinu, gekk hann inn i vegginn,
sem aðskildi skrifstofu hans og
deildarstjórans, þó það gætiiega,
áö einungis höfuöið gægðist i
gegn. Hr. Lucuyer sat við vinnu-
borðið með penna i hönd og var að
strika út villur i texta eins undir-
mannsins, er hann heyrði hóstað i
herberginu. Hann leit upp og sá
þá, sér til ógurlegrar skelfingar,
höfuð Dutilleuls áfast veggnum,
eins og haus á villibráð yfir arin-
hillu. Höfuð þetta var lifandi og
sendi honurp hatursfullt augnaráð
gegri um lonjetturnar I keðjunni.
Auk þess tók þaö til máls. „Herra
minn”, sagði höfuðið, „þér eruð
þorpari, lydda og þrjótur.” Gap-
andi af skelfingu gat hr. Lucuyer
ekki slitíö augun af vitruninni á
veggnum. Þó reif hann sig af end-
ingu upp af stólnum, þaut fram á
gegn úm lonjetturnar i keðjunni.
Dutilleuls.
Þar sat Dutilleul við skrifborð
sitt með penna I hönd, i þægilegri
og athafnasamri stöðu. Deildar-
stjórinn horfði um stund á hann,
muldraði i barm sér blótsyrði en
gekk siðan til skrifstofu sinnar.
Varla var hann setztur, er höfuðið
birtist aftur á veggnum. „Herra
minn, þér eruð þorpari, þrjótur
og lydda.”
Dag þennan birtist höfuðið
tuttugu og þrisvar sinnum á
veggnum og álika oft næstu daga.
Þar sem Dutilleul hafði náð vissri
leikni i þessum leik, sætti . .
hann sig nú ekki lengur við að
kasta fúkyrðum að deildar-
stjóranum, heldur hóf hann að
hreyta út úr sér óljósum hótun-
um. Auk annars hrópaði hann
draugslegri rödd og hló djöfulleg-
um hlátri þess á milli. • „Gráni
grái, gæruskinn (hlátur), sveim-
ar um ugluhópinn sinn” (hlát
ur). Vesalings deildarstjórinn
fölnaði eðlilega ögn meira og varð
andstyttri. Hárin risu á höfði hans
og kaldur svitinn hrislaðist niður
bakiö. Fyrsta dagin'n léttist hann
um heilt pund. 1 næstu viku skipti
hann litum við augnaráðiö eitt.
Úr þvi fór hann að borða súpuna
með gaffli og heilsa lögreglu-
mönnum aö herrpanna sið. 1 byrj-
un annarrar viku kom sjúkrabill
að heimiii hans og flutti hann á
heilsuhæii. Var nú Dutilleul laus
viö haröstjórn Lucuyers og gat
þvi hafiö bréfin sin samkvæmt
sinni kæru venju:
„Hæstvirtur N.N.. Varðandibréf
yðar, dagsett þennan, þessa
mánaðar .....” Samt var hann
ekki ánægður, eítthvað fannst
honum vanta. Einhver brýn þörf,
eitthvaö nýtt, sem var meira en
þörfin að ganga gegn um veggi.
Vafalaust gat hann haldiö þvi
áfram heima hjá sér eða
annarsstaðar. En slikur hæfi-
leikamaður gerir sig ekki ánægð-
an til langframa að dunda við
þess háttar iðju. Að ganga i gegn-
um veggi skyldi ekki vera tak-
mark i sjálfu sér, heldur upphaf
ævintýris, sem boðar afleiðingar,
þróun og að lokum umbun.
Dutiileul skildi þetta mætavel og

12 VIKAN 4. TBL.