Vikan - 24.03.1977, Blaðsíða 16

— Konur geta gengið með
sjúkdóminn nokkra mánuði, án
þess að verða varar við óþægindi.
Þó getur verið útferð og sviði við
þvaglát. Fyrsta vísbending um
hvernig komið sé kemur oftast frá
karlmanni, sem hefur smitast af
þeim. Konur geta því auðveldlega
verið smitberar án þess að hafa
hugmynd um það. Læknisrann-
sókn leiðir í Ijós hvort um lekanda
er að ræða eða ekki.
— Sýfilis er annar kynsjúk-
dómur. Hans verður vart nokkrum
sinnum á ári hér á landi. Fyrstu
einkenni eru venjulega sár á
kynfærum, sem geta þó myndast
annars staðar á húð eða slímhúð-
um líkamans. Bein snerting við
slík sár getur hæglega smitað. Sú
snerting er ekki endilega viö
samfarir, en smit af sýfilis verður
þó lang oftast við kynmök.
— Hvaða hernaðaraðgerðir
mundir þú ráðleggja til að forðast
öll slík smit? spurði ég.
— Besta vörnin er að foröast
afskipti af óþekktu og vafasömu
fólki. Einnig er gott að nota verju
til tryggja sig gegn smiti, en
þannig er komið í veg fyrir beina
snertingu kynfæranna. Jafnframt
veitir verjan vörn gegn getnaði.
— Þú talar um smokka. Ég hélt,
að þeir væru alveg að komast úr
móð?
— Nei, slíkar verjur reynast oft
vel sem vörn gegn kynsjúkdóm-
um, og þótt pillan hafi að mestu
tekið við hlutveki getnaðarvarna,
eru verjur að mörgu leyti öruggari
vörn. Þar stjórnar karlmaðurinn
sjálfur getnaðarhættunni og þarf
ekki aðtreysta einungis á konuna.
— En segðu mér nú Hannes, er
ekki til nein vörn gegn kynsjúk-
dómum önnur en smokkar?
— Nei, því miður. Hins vegar er
lækning á lekanda tiltölulega
auðveld, fljótleg og ódýr. Sumir
hafa notað penisillíntöflur til að
koma í veg fyrir smit, en tæplega
er hægt að mæla með því.
— Hvernig fer lækning lekanda
fram?
— Yfirleitt nægir að gefa
sjúklingi sprautu af bólgueyðandi
efni, svo sem penísillíni, eða
skyldum lyfjum. Fer eftir ýmsu,
hvaða lyf er notað. Fyrir tveimur
áratugum nægði að sprauta 400
þús. eininga skammti af penísillíni
í menn, en mótstaða lekanda-
sýkilsins hefur aukist svo, að nú
þykir ekki duga minni skammtur
en 5 milljón einingar til að vera
öruggur. Hafa verður í huga
hættuna á ofnæmi.
— Er ein fimm milljón eininga
sprauta þá ekki alltaf örugg?
— Hún er aldrei örugg ein sér.
Oft þarf sjúklingurinn aðra sprautu
síðar til öryggis, og rétt er að geta
þess, að gefið er annað lyf
jafnframt þessu til að viðhalda
lækningarmætti sprautunnar og
skerpa hann. Ég vil benda á, að
rannsókn og meðferð eru alger-
lega sársaukalaus og fljótleg og
þar að auki kostnaðarlaus á
Heilsuverndarstöð Rvk., þannig
að bæði konum sem körlum á að
vera það vandalaust að koma
strax til okkar, ef einhver vafi er á
ferðum.
— Og er slík sprauta einasta
lækningaaðferðin?
— Stundum nægir að taka inn
töflur af sama lyfi, en slíkt getur
þó verið vafasamt, og vil ég ekki
ráðleggja sjúklingum að reyna
það. Þessi lyf hafa þann ókost, að
mótstaða sýklanna getur aukist,
ef inntakan er ekki nægilega öflug
strax í byrjun, og þá verður
endanleg lækning ýmsum erfið-
leikum bundin.
— Hvenær á að leita læknis, ef
um er að ræða grun um kynsjúk-
dóm?
— Strax og veikinnar verður
vart, en fyrr, ef rökstuddur grunur
er fyrir hendi.
— En nú veit ég um sjúkdóm,
sem kannski er ekki beint kyn-
sjúkdómur, en smitast oftast, ef
um samfarir er að ræða. Þar á ég
við þá leiðindaskepnu, sem kölluð
er flatlús. Hvað um hana?
Já, vissulega er það sjúkdómur
ekki síður en þeir, sem kallaöir eru
kynsjúkdómar. Hér er aðeins um
að ræða stærri sníkjudýr, lýs, sem
lifa einungis utan á líkamanum.
— Grefur hún sig inn í holdið?
— Nei, það gerir hún ekki, en
heldur sig á líkamshárunum alveg
niöur við húðina. Þar festir hún
nitina á hárin. Nitin fjarlægist svo
húðina, eftir því sem hárin vaxa.
— Heldur hún sig aðeins á
hárum kynfæranna?
— Nei, ekki endilega. Hún
finnst oft annars staðar á hærðum
svæðum líkamans, t.d. í handar-
krikanum, augnabrúnum o.s.frv.
og jafnvel á hársverði hjá ung-
börnum.
— Er engin vörn við þessu?
— Nei, ekki önnur en að forðast
samneyti við ókunnuga.
- En lyf?
— Já. Lyf eru mjög auðfengin.
T.d. ýmis afbrigði af DDT, vökvi
eða duft. Vökvanum er þá dreift
yfir hina sýktu staði. Til eru lyf við
lús, sem ekki innihalda DDT, en
hér er um einstaklingsbundna
meðferð að ræða og best að leita
læknis, sem gefur réttar leið-
beiningar í hverju tilfelli.
— Þú varst að segja mér frá
sýfilis áðan- Hve langt líður frá
smitun, þar til einkenni koma
fram?
— Það geta liðið allt frá tveimur
til sex vikum. Oft eru fyrstu
einkenni þaö væg, að sjúklingur-
inn tekur ekki eftir þeim. Kannski
örlítið sár á eða við kynfæri,
algjörlega sársaukalaus og lítið
áberandi. Síðar geta komið útbrot
á aðra staði líkamans, og þá er
sjúkdómurinn kominn á annað
stig, sem kallað er. Nú er hann
erfiðari viðfangs, en þó vel
læknanlegur.
— Er sýfilis banvænn sjúkdóm-
ur?
— Það getur hann verið, ef
hann er ekki læknaður. Lækning
er einföldust á fyrsta stigi
sjúkdómsins.
Þú hefur sagt mér, að besta
vörnin sé að lifa bara einsetu-
mannslífi. Hver er þá sú næst-
besta?
— Fyrst og fremst er rétt að
varast samskipti við gleðikonur og
ókunnugt og vafasamt fólk. Eins
og ég hefi þegar sagt geta
kvenmenn verið smitberar, jafnvel
þótt þær viti það ekki sjálfar. Og
kvenfólk, sem hefur atvinnu af
kynlífi, er hættulegast. Þær hafa
kannski læknisvottorð uppá vas-
ann, en ef þær hafa haft samræði
við þó ekki sé nema einn mann,
síðan vottorðið var gefið, má
búast við öllu. Umsögn kven-
mannsins er einskis virði, jafnvel
þótt hann hafi læknisvottorð. Þú
tekur ávallt einhverja áhættu við
samfarir, ef til vill mismunandi
mikla, en áhættu samt.
— Hvernig farið þið að hér, ef
þið viljið rekja gang sjúkdómsins
milli manna?
— Af fyrrgreindum ástæðum er
auðveldara að rekja sjúkdóminn
frá karli til konu, þar sem
meðgöngutíminn hjá karlmönnum
er styttri og einkennin greinilegri.
16 VIKAN 12. TBL.