Vikan - 02.11.1978, Blaðsíða 14

NAUÐGUN
Arnar Guðmundsson deildarstjóri.
194. GREIN HEGNING-
ARLAGANNA
kvenna, sem ég minntist á áðan, er að
viðhorf almennings til þolanda nauðgunar
er mjög áþekkt viðhorfinu til þess, sem
nauðgar. Bæði verða undir sömu sökina
seld. Tökum dæmi um gamla konu, sem
slegin er í höfuðið á Klambratúni síðla
kvölds og veski hennar rænt. Sú manneskja
fær alla samúð almennings óskipta. Aftur á
móti er allt annað uppi á teningnum, ef um
stúlku í stuttu pilsi er að ræða, sem
nauðgað er á þessu sama túni. Þá er sagt,
að henni hefði verið nær að vera ekki að
flækjast þarna alein svona klædd. Meðan
viðhorfin eru slík, er ekkert undarlegt, þótt
stúlkan fái það á tilfinninguna, að hún sé
orðin meðsek í einhverjum glæp. Þá er
betra að vera ekkert að kæra og eiga þetta
bara við sjálfa sig.
Af þessu ætti að vera augljóst, að það,
sem brýnast er, er að breyta þessu
núverandi viðhorfi til kvenna. Meðan það
er ekki gert, þá munu menn halda áfram að
beita konur ofbeldi, vitandi það, að á vissan
hátt sé það réttlætanlegt. Eða var það ekki
Sigmund Freud sjálfur, sem vildi meina, að
innst inni þráði hver kona að láta nauðga
sér. Þetta er tímanna tákn, og það hafa
margir haft minni áhrif á þessari öld en
Freud.
í raun er lítið hægt um það að segja,
hvers konar menn nauðgarar eru, þvi við
vitum ekki nema um þá, sem kærðir eru, og
það eru yfirleitt þeir, sem ekki þekkja
fórnarlömb sín fyrirfram. Hvað um alla
hina? Þetta eru menn úr öllum stéttum —
alls kyns tegundir.
Eins og að framan sagði, þá held ég, að
um engar breytingar verði að ræða í þess-
um efnum, fyrr en karlar og konur fara að
líta þessi mál sömu augum. En innrætingin
er svo djúpstæð, að þess verður líklega
langt að bíða. Á meðan þannig er, þá tel ég,
að það sé alveg eins hættulegt, ef ekki
hættulegra, fyrir konu að fara í sextugs-
afmæli eins og að vera ein síns liðs á
fáförnum stað, eftir að dimma tekur. En ég
við hvetja allar konur, sem fyrir nauðgun
verða, að hika ekki við að kæra, því þó
lögreglan trúi ekki og almenningsálitið
dæmi, þá verður sjálfsvirðing konunnar
sterkari eftir en áður, og konan hefur í
verki sannað fyrir sjálfri sér, að hún líði
ekki slíkt ofbeldi, — þó hún sé veikari.
EJ
Arnar Guömundsson, deildarstjóri hjá
rannsóknarlögreglu ríkisins:
— Nauðgun fellur undir 194. grein
hegningarlaganna, og er rannsóknarlög-
reglan fyrsti aðilinn, sem fær slíkt mál í
hendur. Eins og við önnur mál byrjar lög-
reglumaðurinn á því að taka niður kæru-
skýrslu eftir kæranda, og reynir hann að fá
sem nákvæmasta lýsingu á atburðinum.
Fyrsta skrefið er að sanna, hvort um afbrot
er að ræða. Nauðgun er mjög alvarlegt
kæruefni, og við gerum okkur fulla grein
fyrir, hversu viðkvæm slík mál eru kæru-
aðilum. Eftir að skýrslu er lokið er
kæruaðili sendur í læknisskoðun.
Rannsóknarlögregla rikisins tók til starfa
l. júlí 1977. Á þessum tíma höfum við
fengið 17 nauðgunarmál til meðferðar.
Rannsókn á tveimur þessara mála er enn
ekki lokið, 13 mál hafa verið send ríkissak-
sóknara til umsagnar og er þar með lokið af
okkar hálfu. í þremur þessara mála hefur
hann ekki gefið út ákæru, þ.e.a.s. málin
hafa verið felld niður. í tveimur málum hef-
ur verið fallið frá kæru, meðan þau voru
enn í okkar höndum. í þeim tilfellum hefur
kærandi látið sér nægja miskabætur. Það
eru þó ekki við, sem leysum málið á þennan
hátt, heldur fólk sín á milli.
Það er staðreynd, að velflest nauðgunar-
mál, sem við fáum í hendur, eru ekki
beinlínis þau afbrot, er heyra undir efri
mörk refsirammans. Oft er það þannig, að
stúlkur lenda í gleðskap í heimahúsi, mál
þróast þannig, að samfarir fara fram, og
síðan er kærð nauðgun. Kæruefnið lítur oft
þannig út, að ákaflega erfitt er að skera úr,
hvort um nauðgun sé að ræða eða ekki.
Tíðum finnast engir áverkar á stúlkunni,
föt hennar t.d. ekki rifin og erfitt að finna
vitni að atburðinum. En refsiákvæðið ver
aðila ekki bara gegn líkamlegri nauðgun,
heldur líka andlegri, t.d. ef aðili lætur und-
an vegna hótana. Þessi mál eru ákaflega
erfið viðfangs, við verðum að þreifa okkur
áfram, og engin tvö dæmi eru eins.
Við vinnum málin í hendur ríkissak-
sóknara, sem síðan tekur afstöðu til
opinberrar ákæru. Það er misjafnt, hvað
rannsóknin tekur langan tíma, en við reyn-
um auðvitað að hraða henni, eins og unnt
er. Rannsókn getur tekið frá viku upp i
mánuð, allt eftir því hversu alvarlegs eðlis
málið er.
Alvarlegustu nauðgunarmálin eru þau,
þar sem kærði þekkir ekki sakaraðila. í
slíkum málum er refsiramminn ákaflega
hár. Eftir að okkur hefur tekist að hafa
uppi á manninum, er hann oft dæmdur í
gæsluvarðhald. Gæsluvarðhald er í sjálfu
sér engin refsing, því er fyrst og fremst beitt
til að útiloka, að viðkomandi spilli
sönnunargögnum, eða hafi áhrif á samseka
eða vitni með því að ganga laus. Séu þær
forsendur ekki fyrir hendi, þýðir ekkert að
leggja beiðni um gæsluvarðhald fyrir dóm.
Flestir þessara manna eru sendir í
geðrannsókn, en það er með það, eins og
14 Vikan 44. tbl.