Vikan - 13.12.1979, Blaðsíða 40

viðurkenndir úrvals pennar fyrir
atvinnumenn, kennara og námsfólk.
r(g)tring
Rotring téiknipennar og teikniáhöld
fást i þægilegum einingum fyrir
skóla og telknistofur.
lEEiilP
fundi yfir sovésku fulltrúunum og
örfáum útlendingum, meðal þeirra voru
Frakkar og ítalir. Síðan voru búnar til
misjafnlega ítarlegar styttingar og
endursagnir á ræðunni og fengu sovéskir
þegnar að heyra upp lesna á fundum þá
útgáfu sem talin var hæfa hverjum hópi
samfélagsins. Flokksfélagar fengu að
heyra eina útgáfu, ungkommúnistar
aðra, vinnustaðafundir hina þriðju og
þar fram eftir götum. Arnór frétti af þvi
að lesa átti upp eina útgáfu ræðunnar
fyrir stúdenta frá Austur-Evrópu, og
sluppum við þar inn, en ég efast satt að
segja um að til þess hafi verið ætlast.
Lesarinn bað menn að skrifa ekkert
niður hjá sér.
Svo margt hefur verið sagt og skrifað
um Stalínstímann síðan að nú er ógjörn-
ingur að rifja upp hvers við urðum vísari
af þessum lestri. Það voru taldar upp
hraeðilegar staðreyndir. En athuga-
semdir og túlkanir voru allar varfærnar
og óákveðnar. Stalín var sekur og
nokkur hópur manna, Bería og fleiri.
Þarna kom strax fram einn höfuð-
veikleiki Krúsjoftímabilsins: hin mikla
sök var ekki skoðuð í ljósi hreinskipt-
innar krufningar á sjálfum undirstöðum
hins sovéska samfélags. Krúsjof reyndi
að hverfa frá stalínskum stjórnarhátt-
um, en áræddi ekki að leita að ráði út
fyrir það kerfi, þær hefðir, það fólk sem
hafði mótast í deiglu stálmannsins frá
Grúsíu. Ég vísa til þess fólks sem kemur
við sögu í frásögn af kartöflunum í
Tjöruborgarhéraði hér á eftir. Það væri
synd að segja að Petrofarnir og
Fedotofarnir væru hentugir hjálpar-
menn í umbótastarfi. Já og Krúsjof var
sjálfur ber á þessu sama lyngi.
Ég lá í vondri hálsbólgu og frétti fátt.
Þá er barið að dyrum og þrjár stúlkur úr
mínum hópi eru komnar í heimsókn,
Anja, Netta og Rósa. Nú var eins og
dæmið hefði snúist við. Áður fannst
þeim skilningur minn á samtímanum
skrýtinn og gloppóttur en tóku því vel og
með dálítið móðurlegri samúð; ekki gat
ég gert að þvi hvar ég var fæddur og upp
alinn. En nú voru þær komnar til að
spyrja mig ráða. Ekki af því að ég væri
Árni Bergmann heldur blátt áfram
vegna þess að ég var sá eini sem þær
þekktu og var kominn úr öðrum heimi.
Það gat verið að slíkur maður lumaði á
einhverri visku sem þeim hefði verið
lokuð bók.
Af hverju fór þetta svona hjá okkur?
spurðu þær.
Samstúdentar mínir voru flestir mjög
ráðvilltir eins og vonlegt var. Þeir höfðu
vanist þeirri heimsmynd að það sem
úrvalssveit alþýðu, kommúnistaflokkur-
inn, og leiðtoginn, holdi klæddur vilji
þessarar forystusveitar, taki sér fyrir
hendur, hljóti samkvæmt skilgreiningu
að vera vísindalega rétt. Pólitískur
ágreiningur eða vangaveltur fólu ekki í
sér neina verðleika, þessháttar gauf var
ekki til neins gagns — því hægt var að
finna hið sanna í hverju máli. Meira en
svo: það var búið að þvi. t tilverunni
Miðvikudagar
í Moskvu
eftir Árna Bergmann, ritstjóra
Þjóðviljans. Útgefandi: Mál og
menning.
Árni Bergmann fór ungur til
háskólanáms i Moskvu og
dvaldist þar um margra ára
skeið. Námsár hans í Moskvu
voru einn merkilegasti umbrota-
tími í sögu Ráðstjórnarrikjanna
eftir stríð.
Árni kristallar lífsviðhorf
þeirrar kynslóðar sem mótaðist
við þessar aðstæður, vonir
hennar og vonbrigði. Þessi bók
Árna er bæði pólitiskur og
menningarsögulegur viðburður.
Hún er uppgjör manns við
staðnað þjóðskipulag — en um
leið ástarjátning til þeirrar
þjóðar sem við það býr.
Kaflinn sem hér birtist ber
nafnið:
Af hverju fórsem fór?
Leyniræða Krúsjofs var aldrei birt opin-
berlega. Um stund lifðu ýmsir mætir
menn i þeirri trú að hún hefði aldrei
verið flutt, og væri hún tilbúningur
bandarísku leyniþjónustunnar. Aldar-
fjórðungi síðar kom það á daginn að það
var reyndar CIA sem dreifði texta
ræðunnar á Vesturlöndum. En textinn
var réttur — nema hvað Ameríkanar
höfðu notað tækifærið og skotið inn frá
sjálfum sér athugasemdum um utan-
ríkismál sem hlutu að koma
Sovétmönnum illa. En valdamenn í
Moskvu gátu ekki komið við neinum
leiðréttingum: hinn upphaflegi texti
komst aldrei á prent hjá þeim sjálfum.
Sú aðferð var viðhöfð að Krúsjof las
ræðu sína á sérstökum lokuðum þing-

.
40 Vikan 50. tbl.