Vikan - 07.08.1980, Qupperneq 42

Framhaldssaga
„Þvílíkir hljómar," sagði hann.
„Aðdáunarlegir hljómar.”
„Skýrslan um aðgerðirnar. um
kristalsnóttina.”
Áleitin tónlist Wagners — mig minnir
það hafi verið Rínarferðin — var sem
undirleikur undir alvarlega skýrslu
mína. 36 höfðu látist. Það var venjan
þegar gyðingar veittu viðnám. Erlendir
fréttamenn myndu varla gera mikið
veður úr jivi. Sjötíu bænahús höfðu
verið brennd og rúmlega átta hundruð
verslanir og fyrirtæki i eigu gyðinga
höfðu verið eyðilögð. En þcgar kom að
handtökunum virtust okkar menn sér
ekkert hóf kunna. Rúmlcga þrjátíu
þúsundir gyðingar höfðu verið hand-
teknir.
Heydrich leit upp. „Þrjátiu þúsund.
Guð minn góður, þvílíkir bjálfar. Þeir
fylla Buchenwald á einni nóttu.” Hann
slökkti á plötuspilaranum. „Gerir ekkert
til. Það hefði hvort sem er fy-llst fyrr en
síðar. Við þörfnumst fleiri fangahúðtt á
borð við Buchenwald. Við verðum að
loka alla óvini okkar inni. gyðinga,
kommúnista, sósíalista, frintúrara og
slava, ef þeir veita viðnám."
„Það verða e.t.v. mótmæli. hers
höfðingi. viðskiptabönn og hefndar
aðgerðir.”
Heydrich hló. En sú sjálfstjórn! Sögur
herma að kvöld eitt þegar hann var
drukkinn hafi hann skotið úr skamm
byssu sinni á spegilmynd sína (en ég
ncita að trúa sögunni).
„Hcfndaraðgerðir?" svaraði hann.
„Vegna þess að fáeinir gyðingar voru
barðir? Það má veiða gyðinga allan
ársins hring, Dorf."
„Það er víst rétt. Það er næstum
siðferðilegur aðdragandi að refsingu
þeirra. Eftir tvö þúsund ár. . . "
„Siðferðilegur aðdragandi!” Heydrich
hlóaftur. „Þetta var stórkostlegt."
„Ég biðst afsökunar. Ég sagði vist eitt
hvað heimskulegt.”
„Allsekki, höfuðsmaður. Auðvitaðer
þetta siðferðilegur aðdragandi. Hann er
líka kynþáttalegs eðlis. Og umfrant allt
hefur hann hagnýtt gildi. Hvernig
sameinum við þjóðina á annan hátt?”
Hann setti aðra plötu á spilarann. Ég
skildi skýrsluna um kristalsnóttina eftir
á borði hans og bjóst til að ganga út.
„Ertu enn hlutlaus i málefnum
gyðinga. Dorf?"
„Nei, ég skil nú hve mikilvægir þeir
eru málstað okkar,” sagði ég.
„Og hver ógn okkur stafar af þcim.
Þér er Ijós skoðun Foringjans. Gyðingar
eru undirmálsmenn, skapaðir af öðrum
guði en okkar. Þvi hefur verið lýst yfir
að ætlun hans sé að beita aríum gegn
gyðingum þar til þeint hefur veriðeytt.”
Ég hlustaði og kinkaði kolli.
„Þetta sagði Foringinn mér sjálfur.
Þótt milljónir Þjóðverja þurfi að láta
lífið til þess að ná settu markmiði, hikar
hann ekki við að deyða milljónir
gyðinga og annarra meindýra."
Það var furðulegt að hlýða á hæglátt
tal hans á sama tima og himnesk tónlist
Wagners hóf sig á loft i hályftri stofunni.
Ákvörðunin virtist rökræn og óhjá-
kvæmileg eins og hann lýsti henni, líkt
og með henni ætti að bæta úr brýnni
nauðsyn.
Frásögn Rúdís
Hinn 14. nóvember 1938, nokkrum
dögum eftir nótt brotna glersins, var
Karl bróðir minn handtekiiin.
Margir gyðingar höfðu farið í felur og
reynt með mútum að komast úr landi á
siðustu stundu. Slíkt var næstum
ógerlegt nú.
Handtaka Karls staðfestir hve
nákvæmir SS-mennirnir voru. Hann bjó
með Ingu í kristnu hverfi, i litilli málara
ibúð við hlið tengdaforeldra sinna. En
uppljóstrarar nasista voru alls staðar.
Inga var þess fullvissaðcinhvcr i húsinu
hefði leyst frá skjóðunni.
Karl var ágætur auglýsingateiknari.
En hann gat rétt dregið fram lifið.
Kristnir útgefendur og auglýsingastjórar
vildu ekkert hafa af honum að segja.
Inga reyndi um tíma að selja myndir
hans sem sín verk en þeir sáu við því. Og
Karl var ekki hrifinn af þeirri hugmynd.
Hann var hugsjónamaður og fannst að
listamaðurinn ætti að vera ráðvandur og
sannleikurinn ætti að vera I listinni.
(Fagrar hugsanir en þær mega sin lítils í
baráttu við rustamenni vopnuð kylfunt
og byssum.)
Daginn sem Karl var tekinn vann
hann að mynd af Ingu. Hann stríddi
henni og kallaði Saskíu sina. Hún skildi
ekki við hvað hann átti. Karl sagði að
Saskia hefði verið eiginkona
Rembrandts. Þar sem hann var of
fátækur til að ráða fyrirsætur málaði
hann ótal myndir af henni og gerði einn-
ig hundruðsjálfsmynda.
Inga Holms, sem er af þýskum
ættum, brýst um i mannþrönginni,
er maður hennar, Karl Weiss, er
fluttur i fangabúðir nasista.
„En ég er enginn Rembrandt," sagði
Karl, „aðeins atvinnulaus auglýsinga-
teiknari.”
Hann hætti að mála og gekk að
legubekknum. Þau lifðu mjög fábrotnu
lífi. áttu næstum engin húsgögn, fáein
blóm og nokkrar teikningar eftir Picasso
sem tyllt var upp á vegg.
„Þú ert ágætur listamaður,” svaraði
Inga. „Þúátt eftiraðfá þitt tækifæri."
„Ég elska þig svo heitt,” sagði hann
skyndilega og kyssti hana.
„Ég elska þig ekki síður.”
„Ég mun valda þér sárindum. Ég er
dæmdur. Inga. Ég vil ekki að þú þurfir
að þjást mín vegna. Þeir segja að þú
vinnir að klofningi aðskilnaðar-
stefnunnar."
„Mér er fjandans sama hvað sagt er."
Hún tók um axlir hans. „Horfðu á mig.
Við förum burt. Með einhverju móti.
Þessi háttvisa, ilmvatnsborna móðir þín
í lífstykki sinu hefur alltaf fengið að
ráða. Hún hefur bælt niður allan
baráttuhug I þér. Ég sagði þér að horfa á
mig.”
„Og ég sé fegurstu stúlku Berlinar.”
„Og einhverja þá þrjóskustu. Við
verðum okkur úti um fölsuð nafnskír-
teini. Við förum til Bremen eða
Hamborgar. Enginn mun komast að því
að þú...”
„Þig dreymir, Inga. Öllu er lokið fyrir
mér.”
Hann hætti að mála og allri
vinnugleði virtist lokið þennan dag.
Hvað eftir annað las hann frásagnir dag-
blaðanna af kristalsnóttinni. Þýskir
borgarar, sárreiðir yfir þvi að gyðingar
stjórnuðu bönkum, blöðum og fyrir-
tækjum. voru enn á ferli á götum borg-
arinnar. Hún þreif blaðið úr höndum
hans og reyndi að lyfta huga hans.
„Kysstu mig,”sagði lnga.
„Þaðbreytirekki veröldinni."
„ Það gæti samt hjálpað."
Þau vöfðu hvort annað örmum. Á
þessu andartaki gekk móðir lngu inn án
42 Vikan 32. tbl.