Vikan - 28.05.1981, Blaðsíða 14

Texti: Álfheiöur Steinþórsdóttir
jfr •*
yv\uMo<\yÚA- 'facri
vy\ /QÁ4>j_ /íLUíí JtfMU/wi
4<Atvi&('CuBtuvt I/C(aíX^. • f>6£$
Wcffli xMjéf&. ýjuÁs ^uAyroMnm
Af hveriu rífur
Skór á miðju gólfi, ekki þurrkað af
borðinu eftir uppþvottinn, setan á
klósettinu ekki lögð niður enn einu
sinni. Smáatriði kannski, en áður en við
er litið rignir orðunum „a//fa/þarftu að.
. .” „aldrei geturðu . . .” rifrildið eykst
orð af orði og erfitt getur verið að hætta.
Nýlega var gerð könnun í Svíþjóð á
því hver væru algengustu ágreiningsefni
í rifrildum hjóna. Gefinn var kostur á
ýmsum mögulegum ágreiningsefnum:
fjármál, barnauppeldi, verkaskipting á
heimili, tiltekt/umgengni, áfengis-
notkun, reykingar, framhjáhald, kynlíf
og hvernig nota ætti frístundir. Lang-
flestir töldu að algengasta ástæðan fyrir
ósamlyndi væri tiltekt og umgengni. Það
ágreiningsefni sem næst kom í röðinni
var verkaskiptingin á heimilinu.
Hvað býr undir?
Skórnir, klósettsetan eða annað sem
rifist er út af er yfirleitt aðeins ytra byrði
þess sem málið snýst um, en það eru
tilfinningar á borð við: þú skilur mig
ekki, þér er sama um það sem þú veist að
er mikilvægt fyrir mig, þér þykir greini-
lega ekkert vænt um mig (annars myndir
þú ekki gera allt þetta sem þú veist að fer
í taugarnar á mér).
Þannig nær fólk ekki sambandi hvert
við annað, talar hvert framhjá öðru,
gjáin eykst milli þess og innra með sér
finna bæði til einmanaleika og óöryggis.
En af hverju er svona erfitt að láta í
ljós þær tilfinningar sem eru undir niðri?
Við sjáum lítil börn tjá tilfinningar
sinar beint og án fyrirvara, gleði, sorg og
reiði. En smám saman á þróunar-
skeiðinu læra þau að bæla niður
tilfinningarnar og beina þeim í aðra
farvegi. Árangurinn verður oft sá að
hæfileikinn til að vita hvernig manni
líður innst inni og af hverju glatast.
Þannig vita aðrir ekki hvað liggur að
baki reiðinni og oft er ástæðan hulin
fyrir manneskjunni sjálfri sem finnur
aðeins fyrir spennu og vanlíðan. Þá er
auðveldara að grípa til staðreynda og
atburða sem hægt er að benda á sem
raunverulega ástæðu.
En þar sem bæling á tilfinningum eru
viðbrögð sem lærst hafa á lífsleiðinni, en
eru ekki eðlislæg, má breyta þeim og
læra ný viðbrögð sem meira koma til
móts við þarfirnar í dag. Þannig má
skyggnast á bak við ágreiningsefnið og
reyna að þjálfa hjá sér nýja leið sem felst
í að gera sér grein fyrir og tala um
tilfinningarnar eins og þær eru. Að tala
um erfiðar tilfinningar er ein leið til að
losna undan þeim.
Oft geta hjón rætt saman opið og
hreinskilnislega ef aðeins annað getur
tekið fyrsta skrefið. En stundum gengur
það illa og þá er mikilvægt að geta talað
um hugsanir og tilfinningar við annan
aðila sem ekki er eins nákominn, til
dæmis góðan vin/vinkonu eða einhvern
sem hefur menntun á þessu sviði.
Ólíkar reglur í
fjölskyldum
Yfirleitt hafa hjónin hvort um sig
eiginleika sem hinu finnst það vanta.
Það er meðal annars þess vegna sem þau
velja hvort annað. Þessir mismunandi
eiginleikar gera það að verkum að þau
eru ólíkar persónur.
Það eru á margan hátt tvær „ókunnug-
ar” manneskjur sem hefja sambúð því
fjölskyldur beggja fylgja með í sambúð-
ina og með þeim ótal reglur og hefðir.
Allir bera með sér í farangrinum þær fjöl-
skyldureglur sem þeir meðtóku á fyrstu
árunum og sem urðu smám saman að
þeirra eigin ómeðvituðu reglum. Að
ýmislegt í farangrinum sé óþarfa byrði
og mætti skipta fyrir annað og betra
komur oft siðar í ljós. í byrjun
sambúðar kemur þetta oft fljótt á daginn
og verður að ágreiningsefni. Hann vill
ef til vill ekki hafa fastan matmálstíma
heldur aðlaga þá aðstæðum hverju sinni
en henni finnst ófært annað en að borða
saman á hverju kvöldi. Hann vill liggja í
rúminu hálfan sunnudaginn, borða
morgunmat þar og lesa blöðin en hún
þolir ekki draslið og brauðmylsnu á
lakinu en vill drífa hann með sér í
göngutúr og sund. Heima hjá henni
voru sunnudagarnir alltaf notaðir til að
gera eitthvað skynsamlegt.
Það að persónur eru ólíkar kemur þá
ekki síst fram í því hvernig þær leysa
slíkan ágreining sín á milli.
Að breyta hinum
Flestir gera sig seka um að reyna að
breyta hinum aðilanum. Ef aðeins
hún/hann gæti verið öðruvisi og svoUtið
sveigjanlegri mundi allt falla í ljúfa löö
og ósættir örugglega minnka til muna. í
stað þess að segja eins og er frá eigin
vanlíðan og reiði koma ásakanir á hinn
aðilann sem verður sár og reiður. Oft
eru sömu ásakanir á lofti i öllum
rimmum en engin lausn fæst. Engu er
likara en að rispuð plata sé síspiluð og
þannig er smám saman hægt að rífast
sundur forsendur sambúðarinnar. Það
er mikið sálrænt álag fyrir samband
hjóna þegar einungis er hellt úr skálum
reiði sinnar í rifrildunum, en engin
lausn fæst. En það getur verið mjög
erfitt að hætta þegar reiðin er sem mest
jafnvel þó bæði finni að rifrildið leiðir
ekki til neins. Þegar þannig stendur á
getur verið rétt að stoppa og gera
eitthvað allt annað, fara út að ganga til
dæmis. Eftir dálitla; stund hefur reiðin
oftast sjatnað það mikið að möguleiki er
á að tala saman á annan hátt.
Að breyta sjálfum sér
En að breyta maka sínum er ekki
14 Vikan 22. tbl.