Vikan - 05.01.1984, Qupperneq 14

Tff Viðtal Vikunnar
Þegar við síðan gengum í EFTA
var innflutningurinn gefinn frjáls,
tollar fóru lækkandi og samkeppn-
in varö auðvitað meiri fyrir
bragðið. En ég tel að flestir þeir
sem fóru á iðnsýninguna í haust
hafi sannfærst um að þær vörur
sem innlend fyrirtæki bjóða nú eru
í flestum tilfellum fyllilega sam-
keppnisfærar við innfluttar vörur,
í veröi, í gæðum og í útliti. Ég er
þeirrar skoðunar að þarna sé
komið á markaðinn þó nokkuö
mikið af vörum sem ætti að vera
hægt að flytja út, vörur sem
standa fyllilega fyrir sínu. ”
Nú, þegar sjávarútvegurinn á
við vandamál að stríða, telur þú
að iðnaðurinn gæti leyst hann af
hólmi sem aðaltekjulind þjóðar
innar?
„Það er ekki nokkur vafi á því
að þróunin í kringum okkur er
mjög ör. Það er hreinlega að
verða iðnbylting númer tvö. Raf-
eindatækninni fleygir fram. En
staðreyndin er sú aö við erum rétt
að byrja að nýta okkur hana í at-
vinnulífinu. Og okkur hefur ekki
raunverulega tekist að láta þær
óskir manna verða að veruleika
að iðnaðurinn muni taka við unga
fólkinu í framtíðinni. Ef litiö er á
þróunina í mannafla á undan-
förnum tuttugu árum kemur í
ljós að hlutfallslega hefur starfs-
liði í iðnaðinum fækkað. Fjöldinn
hefur að vísu aukist en hlutfalls-
lega hefur orðið fækkun. En þetta
er ekkert einkennilegt, þetta er
reynsla annarra iðnvæddra þjóða.
Fjöldi starfsmanna í framleiðslu-
greinum er á niðurleið en fjöldi
þeirra sem vinna viö þjónustu og
upplýsingadreifingu fer vaxandi.
Það er ekki nokkur spurning að
það verður sama þróun hér.
Nú ert þú mikill talsmaður
nýrrar tegundar iðnaðar á íslandi,
rafeindaiðnaðar. Heldur þú að
hann henti íslenskum aðstæð-
um?
„Ég er alveg sannfærður um
það! Við veröum að kynna okkur
og nýta alla möguleika sem við
höfum. Við höfum ýmsa kosti
fram yfir aðrar þjóðir. Við erum
fá. Við eigum að geta virkjað
menntakerfið og aðlagað það
atvinnulífinu þannig að við séum
með vel menntað fólk í svo til öllum
störfum. Og því eigum við að hafa
möguleika á því að taka rafeinda-
tæknina í notkun fyrr en flestir
aðrir.
Ef við lítum á uppbyggingu at-
vinnulífs á Islandi sjáum við að í
flestum bæjum utan Stór-Reykja-
víkursvæðisins er að finna ákveðið
mynstur. Það er reynt að hafa
togara og frystihús á hverjum
staö. Þar eru líka járnsmíðaverk-
stæöi, trésmíðaverkstæði, sauma-
stofur víða, fyrirtæki sem fram-
leiða einangrunarplast. ... og
hugsanlega steypustöðvar! —
Mynstrið er eins frá einum stað til
annars og í flestum tilfellum má
finna fyrirtæki sömu tegundar á
Stór-Reykjavíkursvæöinu. Það
segir mér enginn að þetta þurfi að
verasvona!
Ég held að rafeindatæknin muni
gera okkur mögulegt að byggja
upp nýja tegund fyrirtækja víöa
um landið. Það er margt sem
bendir til þess að rafeindatæknin
nýtist alveg eins vel í litlum fyrir-
tækjum og stórum. Og þessi fyrir-
tæki þurfa ekki að vera nálægt
stærstu mörkuðum, sem hefur
augljósa kosti fyrir okkur. Þetta
eru dýr tæki, miðað við þyngd, en
þau eru frekar ódýr í flutningi.
Það þarf ekki mikinn tækjabúnaö
til að framleiða þessi tæki og því
skiptir ekki höfuðmáli hvar
þróunaraðilinn er.
Við verðum að nýta okkar styrk-
leika. . . við erum með tiltölulega
öflugan sjávarútveg, við erum
stödd á miðjum bestu fiskimiöum
heimsins, eða viö höfum að
minnsta kosti taliö okkur trú um
það. Samt höfum viö til dæmis
verkað saltfisk með sama hætti í
mörghundruð ár!”
Er þáð þá ekki vegna þess að
aðrar aðferðir hafa ekki gefist
betur?
„Það getur enginn sannfært mig
um að besta aðferöin sé að moka
saltinu með skóflu og setja síðan
saltfiskinn í strigapoka! Ég held
að höfuðvandamál þjóðarinnar sé
hve sein við erum að taka við
okkur, taka í notkun nýjar að-
ferðir og breyta þeim gömlu til
batnaðar!”
Ert þú með einhverja skýringu
á þessu seinlæti?
„Það er erfitt að koma með ein-
hverja eina skýringu. En við
segjum óskaplega oft: Þetta hefur
alltaf verið gert svona og því
hlýtur þetta að vera besta að-
ferðin! í staðinn ættum viö að
segja: Engin aðferð er svo góð að
ekki sé hægt að bæta hana!
Viö eigum að þróa upp iðnað í
kringum þennan höfuðatvinnuveg
okkar. Og síðan ættum við að geta
selt úr landi, bæði tækin og þekk-
inguna!
Eg get til dæmis sagt frá ákaf-
lega athyglisverðum hlut sem ég
sá á dögunum. Þaö var danskur
bæklingur. Nokkur dönsk fyrir-
tæki höfðu tekiö sig saman og
sögðust geta selt heilt fiskiþorp.
Þau voru tilbúin að byggja þorpið,
byggja húsin, selja húsbúnað í
húsin, ljósin, gler í glugga og svo
framvegis. Þau voru með aðila
sem hönnuðu og byggðu haf'.ur,
skip, framleiddu tæki í skipin,.
aöila sem skipulögðu fiskvinnslu-
stöðvar og framleiddu tækin í fisk-
vinnslustöðvarnar. Þau buðu upp
á rekstrarráðgjöf, starfsþjálfun
bæði fyrir starfsmenn á skipunum
og í fiskvinnslustöðvunum. Þau
buðu því fiskiþorp tfl sölu! Auð-
vitað getum við gert þetta líka. Og
selt á alþjóðamarkaði. Hvers
vegna höfum við þá ekki gert það
líka? Mér er spurn.”
Ég spyr þig.
„Ég er ekki viss um að til sé ein-
hliða skýring á því. Gamla lumm-
an segir: Við eigum ekki að láta
þessa þekkingu úr landi vegna
þess að þá munu samkeppnis-
aðilar taka upp sömu aðferðir. En
ég er alveg sannfærður um að það
er enginn vandi fyrir erlenda aðila
aö komast að því hvernig við vinn-
um hlutina hvort sem er, ef þeir
bara hafa áhuga á því.
Ein aðferð fyrir Kanadamenn til
dæmis er að ráða til sín ástralska
stúlku, senda hana til London,
þaðan ræður hún sig í fiskvinnslu
til íslands. Hún vinnur þar í nokk-
urn tíma, fer til baka til Kanada
og flytur út þekkingu sína. Ég held
að það væri viturlegra að gera sér
pening úr þessu, láta mennina
borga fyrir þessa þekkingu!
Við höföum öll tækifæri til að
byggja upp hagkvæmasta og
besta sjávarútveg í heimi. Við
gleymdum bara að beita sömu
kröfum um arðsemi og rekstur
eins og gert er í iðnaði! Fyrirtæki í
iðnaði getur ekki haldið áfram
rekstri ef rekstrargrundvöllur er
ekki lengur fyrir hendi! ”
Aðalvandamál sjávarútvegsins
er þá að þínu mati að fyrirtækjun-
um var ekki leyft að fara á
hausinn?
„Já, ég er á þeirri skoðun. Síðan
eigum við að finna aðra atvinnu-
kosti á viðkomandi stöðum.
Tökum til dæmis vandamál skipa-
smíðaiðnaðarins. Þetta er ein af
þeim greinum sem hafa átt í
miklom erfiðleikum á undanförn-
um árum í Vestur-Evrópu. En af
hverju í ósköpunum líta íslenskar
skipasmíðastöðvar á sig sem
sérhæft fyrirbrigöi? Þær eiga að
líta á sig sem málmiðnaðarfyrir-
tæki. Af hverju framleiða þær ekki
eldflaugar?! Eða olíuborpalla?
Súrheysturna? Þessi fyrirtæki
hafa orðið á eftir í vöruþróun og
hafa engan veginn staðið sig í
markaðsfræðslunni.
Það er af og frá að það eigi að
bjarga þessum fyrirtækjum með
því að ætlast til þess af
fiskvinnslufyrirtækjum að þau
kaupi sífellt ný skip. Þaö er miklu
eðlilegra að fyrirtæki sem telja sig
geta bætt við skipum taki viö
einhverjum af þeim sem rekin eru
með bullandi tapi annars staðar á
landinu. En að það eigi aö bjarga
einu fyrirtæki í einni atvinnugrein
meö því að bæta á vanda ann-
arrar, það finnst mér ekki lofa
góðu!”
Er ekki vandamálið líka hve
erfitt er að gera skipulags-
breytingar í litlum byggðarlögum,
þar sem allir þekkja alla og yfir-
menn og starfsfólk hafa starfað
saman í mörg ár?
„Vissulega er það hluti af
vandamálinu. Við búum í litlu
þjóöfélagi, einn þekkir annan og
þaö getur oft á tíðum verið mjög
erfitt að koma á breytingum. Ég
held hins vegar að þetta sé í raun
mjög léleg afsökun. Auðvitað
getum viö komiö á öllum
breytingum sem eru þjóðfélags-
lega nauðsynlegar! Viö verðum að
líta til lengri tíma þegar slíkar
aðgerðir eru nauðsynlegar. Við
erum komin að þeim tímamótum
að lífsgæðin, sem á undanförnum
14 Vikan l.tbl.