Vikan - 22.08.1985, Blaðsíða 18

ur sú ætt til Hafnarfjarðar og þar
ólst mamrpa upp við talsvert betri
kjör en pabbi.
Pabbi var togarasjómaður alla
sína starfsævi, náttúrlega fjarri
heimilinu, og hann hafði ekki efni
á að taka sér frí. Mamma er
bamflesta einstæð móðir sem ég
hef kynnst. Það bjargaði henni að
afi og amma voru á heimilinu líka.
Þetta voru fjórtán manns í
heimili og húsið samtals svona
sextíu fermetrar; ósköp sætt, lítið
tveggja hæða hús við Jófríðar-
staðaveginn, ennþá gjörsamlega
óbreytt. Mamma og pabbi búa þar
núorðið ein.
Þarna var mjög gestkvæmt. Við
lékum okkur ekki mikið heima hjá
öðrum krökkum, þeir komu held-
ur til okkar. Það er að vísu öllum
óskiljanlegt hvernig þetta gekk í
svona litlu húsi — en viö erum
löngu hætt aö velta því fyrir okk-
ur.
— Þú ert þá að lýsa þessu i „Sitji
guðs englar"?
Ætli maöur sé nú ekki alltaf aö
lýsa einhverju sem maður þekkir.
Jú, ekki neita ég því nú, ég á að
minnsta kosti erfitt meö að afneita
klaustrinu!
— Þú hefur snemma verið
fróðleiksfús?
Eg man alls ekki eftir mér ólæsri
og nú er ég ekki aö skrökva!
Amma kenndi mér áreiðanlega að
lesa, ég man ekkert eftir því.
Sannsögulasta fólk segir að ég
hafi verið alveg læs þriggja ára.
Satt að segja er mín fyrsta
æskuminning sú að ég stóð með
pabba mínum í bókabúð Valdi-
mars Long í Hafnarfirði og var að
lesa upphátt fyrir fólk og láta þaö
dást að mér! Eg held aö þaö ætti
ekki að segja frá þessu því þetta
er ábyggilega til þess falliö að
eyöileggja böm. En þetta hlýtur
að hafa verið óskaplega hlægileg
sjón því ég var auðvitað eins og ég
er enn þann dag í dag allra kvenna
minnst — og sem bam var ég
næstum ósýnileg!
— Hvenær byrjaðirðu að skrifa?
Ég skrifaði nú alltaf, hafði gam-
an af að skrifa. Ég skrifaði grein-
ar í Þjóðviljann um hitt og þetta
en fyrsta bókin mín kom ekki út
fyrr en 1974. Ég var ekkert ung-
lamb þegar ég sendi hana frá mér,
39 ára gömul. En ég er í góðum fé-
lagsskap, Astrid Lindgren var á
sama aldri þegar hún sendi frá sér
fyrstu bókina.
— Þekkirðu hana?
Ég get nú ekki sagt það. Ég hitti
bana þegar hún kom hér um dag-
inn. Yndisleg kona og mjög gam-
an að hitta hana. Oskaplega
óskemmd kona þrátt fyrir sinn
mikla frama. Mætti vera mörgum
fordæmi.
— Þú hefur nú sjólf hlotið talsverð-
an frama — ert þú óskemmd?
Já, þaö held ég. Ég hef nú ekki
alltaf verið hvers manns hugljúfi,
en — já, ég get ekki sagt að ég hafi
breyst nokkum skapaðan hlut
vegna þessa; kannski af því að ég
var orðin fullorðin, þetta hefði
kannski verið hættulegt ef ég hefði
veriðmjögung.
Og hafi ég verið að gera mér
einhverjar hugmyndir um sjálfa
mig þá hafa krakkamir mínir
haldið mér niðri á jörðinni og bent
mér á að passa mig!
— Tveir strákar og tvær stelpur?
Já, já, að sjálfsögðu —
jöfnuðurinn í lagi þar!
— Hvenær byrjaðir þú að taka þátt
í félagsstörfum?
Það er svolítið skrítin saga.
Pólitísk áhrif vom óskaplega lítil
í bamæsku. Foreldrar minir
blönduöu sér ekki á nokkum hátt í
stjómmál og pabba hef ég nú allt-
af sterklega grunaðan um að hafa
kosiö íhaldið fram eftir öllu.
Ég var í menntaskóla á þeim
tíma sem lítill áhugi var á stjóm-
málum. Við snobbuðum eins og
við lifandi gátum fyrir listinni og
bókmenntunum. En pólitíkin hef-
ur alltaf gengið í bylgjum í
menntaskólunum og ég var þama
á alveg dauöum tíma.
Ég var komin langt yfir tvítugt
þegar ég fór að gera mér grein
fyrir þeirri staðreynd að í raun og
veru var ég búin að skipta um
stétt — nokkuö sem ég held að allt-
of margir íslendingar gangi í
gegnum án þess að hugsa um þaö.
Nú var ég komin í allt annan þjóð-
félagshóp en ég hafði alist upp í —
allt í einu átti maður ekki lengur
neina vini úr verkalýðsstétt; þetta
var allt fólk sem hefur háskóla-
próf í hinu og þessu.
Þá fór ég að hugsa um hvað
gamli menntaskólinn hélt okkur —
meðvitað eða ómeðvitað — óra-
langt frá öllum öðrum þjóðfélags-
hópum. Auðvitað er þessi skóli
ekkert einsdæmi en maður var
hæfilega einangraður þama — í
skóla sem var jú óneitanlega upp-
eldisstöð fyrir væntanlega ráða-
stétt.
Upp úr þessu fór ég að kvaka
eitthvað í Þjóðviljanum. Ég var í
hópi stofnenda Samtaka hemáms-
andstæðinga og laöaðist auðvitað
að vinstri hreyfingunni í landinu.
Ég átti fyrstu bömin á þessum
tíma og hafði lausan tíma, sem ég
hafði ekki haft áður, og fór að
vinna svolítið innan Alþýðubanda-
lagsins. Og áður en varði var farið
að tala við mig um að taka sæti á
framboðslista. Satt að segja vildi
ég það alls ekki en Kjartan Olafs-
son vinur okkar er ýtinn maöur
og venjulega fóru samtölin á
þann veg að ég sagði: „Nei,
Kjartan, ég get þetta ekki, má
ekki vera að því og hef enga
hæfileika til þess.” En Kjartan
svaraöi án þess aö láta sér
bregða: „Þakka þér fyrir, félagi,
ég vissi að þú mundir ekki
bregðast.” — þar með var ég
kominn á lista!
Þau skipti, sem ég hef farið í
framboð, hef ég gert það sámauð-
ug — þar til í síðustu kosningum
var ég farin að horfast í augu við
það að þetta væri mitt starf. Núna
lít ég á mig sem stjómmálamann í
fullu starfi og sé vilji flokksins að
ég haldi því áfram þá er ég alveg
tilbúin til þess.
— Leiðist þér stundum?
Ég hef aldrei haft hæfileika til
aö láta mér leiðast. Þaö er
eiginlega alveg sama hvað ég tek
mér fyrir hendur. Ég hef unniö viö
ýmislegt og aldrei leiðst neitt af
því, hvort sem það var að
pakka fiski, taka upp kartöflur,
vinna í Tryggingastofnun eða að
vera á þingi. Mér finnst gaman að
því verki sem ég er að gera í það
skiptið.
Ég er ekki viss um að allir hafi
þennan hæfileika en hann er mjög
heppilegur. En þetta er líka nokk-
uð sem maður hefur úr æsku. Ég
man eftir því frá æskuárum að
mér hafi leiöst. Ég man eftir ein-
hverjum svona sorglegum sunnu-
dögum þegar var voðalega lítið
um að vera. Það var jú enginn
sem fór með mann í bíltúr, þaö
var aldrei neinn sem hafði ofan af
fyrir manni.
Einhvem tíma mjög snemma
ákvað ég að einasta ráöið við
þessu — þessari depurð á sunnu-
degi — væri bara að gera eitthvað.
Ég á afskaplega erfitt meö að sjá
sjálfa mig sitja og láta mér
leiðast.
— Hvað gerðirðu þá?
Það voru ótrúlegustu hlutir. Ég
málaði, ég skrifaði bók þegar ég
var 13 ára — reyndar með mikilli
fyrirhöfn.
— Heila bók?
Já, já, það var alveg heil bók,
bamabók, sem ég meira að segja
myndskreytti. Því miöur er það
handrit glataö, ég vildi gefa
töluvert tU þess aö eiga það í dag.
Ég tók mér far með strætisvagni
til Reykjavíkur og bankaði upp á
hjá bókaforlagi en það bara
heyrðist aldrei neitt meira frá því.
Aumingja útgefandinn hefur ekki
haft brjóst í sér tU aö segja það
sem hann vildi sagt hafa.
— Þú hefur ekki verið feimin við
hlutína.
Nei, ég býst viö að mér hafi
fundist þetta svo gott efni að þetta
ætti fuUan rétt á sér. Ég hafði satt
að segja ekki aUt of mikið sjálfs-
traust og var í óttalegri beyglu
með sjálfa mig fram eftir aldri.
Samt bjó ég að þessari bjargföstu
trú, að það væri annaöhvort að
duga eða drepast. En þaö segir
hins vegar ekkert um að ég hafi
ekki haft töluverðan hjartslátt
þegar ég geröi svona hluti.
— Það felst í því talsvert
uppeldi að vera elst.
Aumingja systkini mín, þetta
hlýtur að hafa verið hræðUegt
fyrir þau. En sem betur fer erum
við ÖU afskaplega góðir vinir og
við höldum mjög mikið saman.
Það er eiginlega alveg dæmalaust
aö tíu krakkar skuU hittast
reglulega og umgangast sem vinir
því það gerum við.
— Foreldrarnir hafa haft þennan
metnað að þið færuð öll mennta-
veginn?
Já, það var ekki dregið úr okkur
við það. Samt uröum við elstu
krakkamir fyrir hálfgeröu hnútu-
kasti þegar við fórum í langskóla-
nám meö eina fyrirvinnu á heimil-
inu. En í þessu samfélagi var sam-
hjálp. Ég fór stundum í næsta hús
til nágrannakonu tU þess að fá
lánað fyrir strætó, það var ekki til
fyrir strætisvagnafargjaldi tU að
ég kæmist í menntaskólann.
Heima hjá mér var aldrei sími.
Það var bara kaUað úr næsta húsi
„Það er síminn.” Fólk kom hvert
öðru talsvert við.
— Hvaða aðdraganda á það að
þú gerist vinstrisinnuð?
Ég svara því eins og breskir
intellektúalar, vinir mínir, sem
aldrei komust hjálparlaust í nær-
buxumar og ólust upp við sérrí-
drykkju í háskólum heimsins og
einkaskólum. Ég held að það sé
sjálfgefið að einhverju marki að
manneskja, sem menntast og
hugsar um samhengi hlutanna,
hljóti aö komast að þeirri niður-
stöðu að félagshyggja og sam-
vinna manna sé eina rétta og
skynsamlega leiöin tU þess aö
vera til.
En það er svo erfitt að tala um
sósíalisma á Islandi, þá heldur
fólk að maður sé aö lofa og prísa
þessa ferköntuðu leiðindagaura í
Sovétríkjunum eöa einhverja ein-
ræðisherra í svoköUuðum sósíal-
ískum ríkjum, en það er ekki það
sem ég á við. Auðvitað er sósíal-
ískur flokkur nákvæmlega jafn-
góður eða vondur og fólkið sem
stjómar honum og er í honum.
SósíaUsmi gerist ekkert af sjálfu
sér.
Þjóðfélag verður ekki einhvem
veginn, það er gert einhvem veg-
inn. Sósíalísk rUci, sem svo nefna
sig, geta orðið afskræming á sama
hátt og auðvaldsrUdn — en það
þýðir ekki að sósíalisminn sé ekki
í fuUu gUdi.
18 Vikan 34. tbl.