Vikan - 22.08.1985, Blaðsíða 20

eina kollsteypan hefur orðið hjá
heimilunum — hún er staðreynd.
— Telurðu okkur fljóta sofandi að
feigðarósi?
Já. Ég veit ekki hvort fólk gerir
sér þaö ljóst hve menning þjóðar
getur hruniö á ótrúlega stuttum
tíma. Litlu bömin, sem í dag eru
sett fyrir framan myndbönd heim-
ilanna af því að enginn hefur
hreinlega orku afgangs til að tala
við þau eða til að sinna þeim —
þessi böm eiga nú þegar í lestrar-
örðugleikum, þau geta ekki lært
að lesa vegna þess að þau vantar
orðaforða.
Ef þetta gengur svona áfram á
meöan mamma og pabbi eru að
rembast við að byggja kannski of
stórt hús — stærra hús en þau
þyrftu strangt tekiö að nota — þá
er ég hrædd um að viö vöknum
upp við vondan draum áður en við
er litið.
Afkoma þjóðar er ævinlega í
beinu hlutfalli við menningar-
ástand hennar. Þess vegna er
afkoman í hættu ef menningin
hrynur.
— Ertu skipulögð i öllu þvi sam
þú hefur að gera?
Jú, veistu það, ég reyni að gera
ekki nema eitt í einu. Það má
segja að framhjáhald mitt frá því
sé að hugsa niðri í þingsal um
eitthvert bókarkorn sem ég er með
í kollinum. En ég held að það trufli
ekki það sem ég er annars að
gera. . . Þegar maöur elst upp á
fjórtán manna heimili, þar sem er
auðvitað aldrei friður, þá þjálfar
maður þennan hæfileika að geta
unnið algjörlega einbeittur aö ein-
hverju þótt það sé fjöldi manns í
kringum mann. Margar bóka
minna hef ég skrifað með allt
krakkagerið í kringum mig — og
það truflar mig ekki.
— Skipuleggurðu starfið langt
fram í tímann?
Nei, það geri ég nú ekki. Ég vinn
nokkuö reglulega, ég er niðri á
skrifstofu í þinginu frá svona níu
eða tíu á morgnana þegar ekki eru
nefndarfundir og annað slíkt. Ég
er svo við þingstörf allan daginn
og kem oftast heim um sjöleytið.
Á kvöldin reyni ég að vera ekki
að drattast heim meö vinnu ef ég
get mögulega komist hjá því — ég
vil nú aðeins hafa tíma með fjöl-
skyldunni. Það er hreinn
viðburður að ekki sé taliö sjálfsagt
að stjórnmálamenn séu á fundum
á laugardögum og sunnudögum —
ráðstefnum hér og þar, aö sýna
áhuga á öllu milli himins og
jarðar. Satt að segja vottar
stundum fyrir ótrúlegu virðingar-
leysi fyrir lífi manns.
Stjórnmálamenn eru af-
skaplega hræddir við að láta
þessa skoðun í ljósi því þeir eru jú
alltaf aö klappa kjósendum sínum
og hafa þá góða. En auðvitað eru
þessi störf ekkert öðruvísi en
önnur störf og Alþingi eins og hver
annar vinnustaður. Við þurfum
líka stöku sinnum aö teygja úr
okkur.
— Finnst þór uppeldi barnanna
hafa tekist?
Ja, ég ætla nú ekki að fara aö
stimpla blessuö bömin sem
einhver fyrirmyndarböm. Það
eina sem ég hef gert vísvitandi í
uppeldinu er að gefa þeim aldrei í
skyn að ég sé eitthvað betri en fólk
almennt. Þau verði bara að taka
mér eins og ég er. Þess vegna hafa
þau ekki orðiö fyrir neinum
óskaplegum vonbrigðum. Ég hef
aldrei þurft aö detta af neinum
stalli.
Ég held ég megi segja þaö að
bömin mín, sem eru á aldrinum 15
til 27 ára, séu öll fremur jákvæðar
manneskjur sem treysta fólki,
þykir svolítið vænt um fólk — enda
væri ég frekar aumur sósíalisti ef
ég gæti ekki gefið bömunum
mínum það í veganesti.
Ég skal ekki neita því að þau
hafa verið áhugasamari um bóka-
skrif mín en stjórnmál en þau hafa
gert sér ljóst, og ég hef reynt að
skýra það fyrir þeim, að auðvitað
fylgja því bæði kostir og gallar aö
vera bam svona kerlingar eins og
mín. Mér hefði örugglega ekki
þótt neitt gaman að eiga svona
mömmu sem er alltaf á almanna-
færi og milli tannanna á fólki. Þau
taka því með miklu jafnaðargeði
þótt eitthvað hvessi og ég held að
við séum bara nokkuð góðir vinir
og ég ætlast ekki til meira af
bömunum mínum.
— Er erfitt að vera opinber
persóna?
Auðvitað eru hversdagslegustu
vandamál þekkts fólks oft blásin
upp í ógurlegar stærðargráður og
við höfum jafnvel varla leyfi til að
hafa vandamál. Að því leyti er
þetta kannski miskunnarlausara
líf en allur þorri manna lifir.
Sjálfsagt er það ekki auðveldara
fyrir fjölskylduna þegar það er
móðirin sem er í þessari stöðu.
Það segir jú dálítið að ég hef um
nokkurra ára skeiö haldiö heimili
ein meö bömum mínum. Ég hef
átt tvo eiginmenn sem báðir eru
meðal bestu manneskja sem ég
hef kynnst og ég á þeim báðum
mikið að þakka, enda báðir nánir
vinir mínir og ég vona að sú
vinátta haldist.
— Hefurðu náð þeim árangri á
þingi sem þú hefur stefnt að?
Auðvitað ekki. En ég er ekkert
óhamingjusöm — mér er auðvitað
ljóst að ég breyti ekki þjóðfélaginu
ein, það gerir enginn. En ég hef
fengið allmörg þingmál í gegn,
það er eitthvað á annan tug, og ég
hika ekki viö að segja að nokkuö
margir þegnar þessa lands njóti
góðs af.
Eg nenni nú ekki að fara aö telja
upp einhvem afrekalista en það
hafa orðiö verulegar breytingar
fyrir málflutning minn — og
annarra auðvitaö. Ég nefni sem
dæmi: atvinnuleysistryggingar
giftra kvenna, en þær voru nær
engar, ýmsar úrbætur í mál-
efnum fatlaðra og aldraðra, frum-
varpiö um Þýðingarsjóö íslands
flutti ég ásamt einum þingmanni
öðrum, breytingu á erfðalögum,
sem varð núna, og hitt og þetta
sem ég gæti tínt til.
— En mál sem þú hefðir viljað
koma í gegn. . .
Þau eru auðvitað fjölmörg.
— . . . og stöðvun þeirra valdið
vonbrigðum?
Já, drottinn minn. Á síðasta
þingi flutti ég tillögu um að ísland
yrði lýst kjamorkuvopnalaust
svæði og landið gengi fram fyrir
skjöldu og hafnaði vígbúnaðar-
kapphlaupinu. Þetta náðist ekki í
gegn — en þó náðist sá áfangi aö
þingið sendi frá sér yfirlýsingu í
þá átt.
Leiðinlegast við það að vinna á
Alþingi er að jafnvel þótt maður
sé með mál, sem enginn er í raun
og veru á móti, getur maður átt á
hættu að það sé fellt eöa látið
gleymast vegna þess að pólitísku
flokkamir þurfa að metast um
þessar frægu rósir sem við
þurfum öll að safna.
— Og í flokknum hefur stundum
verið fyrirstaða?
Auðvitað er ágreiningur í þing-
flokki Alþýðubandalagsins eins og
hjá öllum stjómmálaflokkum.
Ástæðan fyrir því að ég hef leyft
mér að gagnrýna flokkinn minn er
auðvitað sú að mér er ekki sama
umhann.
Ég tel að Alþýöubandalagið sé í
vissum vanda. Ég held að flokkur
og verkalýðshreyfing hafi ekki
fylgst með þeim þjóðfélagsbreyt-
ingum sem hafa verið að gerast.
Sú meðvitaða alþýða, láglauna-
alþýöa, sem nú er virk í verka-
lýðsmálum, það eru opinberir
starfsmenn. Það þýðir ekki að
halda í gamlar lummur og segja
að annars vegar séu hálaunaðir
opinberir starfsmenn og hins
vegar láglaunafólk innan ASl.
Ég er líka hrædd við þessa
uppgjöf sem felst í klofningi
flokkanna á vinstri vængnum.
Kvennalistinn og ég höfum
stundum eldað saman grátt silfur.
Það er ekki vegna þess að ég skilji
ekki þá þreytu sem kemur í fólk
þegar ekkert gerist lengi, lengi.
En þessar konur veröa að gera sér
grein fyrir því að með því að
kljúfa hreyfingu vinstri manna í
landinu eru þær einungis að
styrkja afturhaldið. Og þaö ætluðu
þær ekki að gera. Það er engin
spuming um það að borgar-
stjórinn í Reykjavík má verulega
þakka þeim sitt núverandi
embætti.
— Þú átt þó akki við afl Kvenna-
listinn só ástæðan fyrir uppgangi
hægri aflanna í landinu?
Nei, ég er ekki aö segja það. En
með því að kljúfa vinstri hreyf-
inguna í landinu í ótal parta er
afturhaldinu gefinn f jöldi atkvæða
sem eykur styrk þess. Ég held að
þetta sé afskaplega hættulegt.
Ég geri ráð fyrir því að flestir
finni það núna að á tímum
núverandi ríkisstjómar eru kjör
manna æði miklu lakari heldur en
þau voru í tíð síðustu ríkis-
stjórnar, jafnvel þó að það væri
líka íhaldsríkisstjórn, en þó með
alþýðubandalagsmenn innan-
borðs.
— Vill fólk fá sterkan leiðtoga?
Það er auðvitað þreytumerki
þegar fólk gefst upp viö að taka
eigin ákvarðanir og viU fá ein-
hvem einn leiðtoga til að hugsa
fyrir sig. Það er dæmigerð þreyta
og orkuleysi og þess nýtur
auðvitað til dæmis borgarstjórinn
í Reykjavík. Þaö tekur minni tíma
fyrir hann að ráöa þessu einn.
Eg er ekki frá því að margir
vilji hafa svona einn röskan mann
sem „tekur til hendinni”, eins og
það er kallað, og þá er ekki verið
aö hugsa mikið um hvað hann
gerir. Viö sjáum þetta á þessu
undarlega fylgi Jóns Baldvins
Hannibalssonar — mig langar til
þess að vita hvað hann hefur gert
á þingi sem veldur þessari fylgis-
aukningu. Ýmsir aðrir fulltrúar
Alþýöuflokksins á þingi hafa betur
til þessarar umtöluðu fylgis-
aukningar unnið en Jón Baldvin.
— Mundir þú vilja vera leiðtogi?
Nei, þakka þér fyrir — aldeilis
ómögulega! Ég held að þetta
klæði Alþýðubandalagiö afskap-
lega illa. Við þurfum ekkert á svo-
leiöis toppfígúru að halda.
— Ertu litt gefin fyrir hörkuna?
Ég er stundum allt of góð við
alla, alltof góð stelpa. Konur eru
ekki eins grimmar í málflutningi,
við erum vægari, ég held að
það sé engin spuming.
— En ættuð þifl afl verc vœ'jar?
Já, ég held það. Það þjónar
engum tilgangi að vera and-
styggilegur. En við erum kannski
stundum einum of tillitssamar.
Það er þessi móðurþörf, að hlífa
öllu sem lifir og andar. Það er eins
og sýnin hennar Steinunnar í
Galdra-Lofti — rjúpan sem breiðir
vængina yfir allt og alla. Það er
eitthvað svoleiðis í okkur.
20 Vikan 34* tbl.