Vikan - 21.05.1987, Page 60

Upphajið
Þótt ótrúlegt sé er nautaat ekki upprunnið
á Spáni. Talið er að það sé upprunnið á eyj-
unni Krít löngu fyrir Kristsburð. Sögur herma
að þá hafi það aðeins verið háð einu sinni á
ári, tuttugasta og fimmta desember, en þann
dag fögnuðu menn hækkandi sól enda
skemmstur sólargangur nýafstaðinn. Nauta-
atið var til heiðurs sólguðnum Mytrasi.
Nautabanarnir voru trúarleiðtogar, klæddir í
ljós föt og táknuðu ljósið, en nautin voru og
eru svört og táknuðu myrkrið. Síðan þá er
sú krafa fólksins að nautabaninn drepi nautið
að lokum, en það táknar að ljósið sigri myrkr-
ið. Og hér kemur hjátrúin inn í dærnið því
drepi nautið nautabanann hefur myrkrið sigr-
að ljósið.
Fundist hafa um það minjar að nautaat
hafi verið iðkað í mörgum löndum við Mið-
jarðarhaf á fyrri öldum. Einhverra hluta vegna
voru það svo Spánverjar sem varðveittu þessa
stórkostlegu listgrein. Að vísu er nautaat iðk-
að í einhverjum mæli í Portúgal, það er þó
allt öðruvísi en á Spáni. Sömuleiðis þekkist
nautaat syðst í Frakklandi en varla nema í
skötulíki. Aftur á móti er nautaat iðkað í allri
Mið- og Suður-Ameríku og er einn kunnasti
núlifandi nautabani heimsins einmitt frá Mex-
íkó, „Nino de la Capea", sem þýðir „strákur-
inn frá Capea“, en slík gælunöfn taka fiestir
nautabanar sér.
Hér fyrrum var nautaat iðkað þannig að
nautabaninn sat á hestbaki rneð mikla lensu
í höndunum og saman öttu maður og hestur
kappi við nautið. í raun var það hesturinn
sem atti kappi við nautið. Hann var tarninn
til og leikinn í að vinda sér undan atlögum
nautsins. Þessi aðferð er nú afiögð sem alvöru
nautaat, en er í nokkrum mæli iðkuð sem
sýningaratriði. Þessi aðferð var ríkjandi allt
fram á síðustu öld.
Árið 1786 fæddist í bænum Ronda á Spáni
drengur sem skírður var Pedro Romero. Hann
varð nautabani. Þegar fram liðu stundir þótti
honum formið orðið staðnað og það var hann
sem fann upp nútíma nautaat. Ásamt sonurn
sínum sýndi hann hina nýju aðferð, þar sem
hestinum er sleppt og nautabaninn stendur á
tveinrur jafnfljótum með sverð í hendi. Nýja
aðferðin náði undrafijótt meiri vinsældum en
sú eldri og er í dag allsráðandi.
Nýja nautaatið
Það var Pedro Romero sem samdi „hinar
tíu gullnu reglur“ sem hver nautabani verður
að fara eftir. Hann fann líka uppermalausa
jakkann, „E1 cabote", sem notaður er í upp-
hafi atsins meðan nautabaninn sjálfur er að
skoða nautið. Hann tók upp á að nota pílurn-
ar sem stungið er í herðakamb nautsins, „Las
banderillas“, rauðu dulu nautabanans, „La
muleta“, spjótið sem smásærir herðakamb
nautsins, „Picador", og að hafa sverð í hönd-
um til að drepa nautið að lokum í stað
lensunnar.
Á síðustu árurn hefur nautaat þróast þann-
ig að nú eru uppi tvær formstefnur í atinu.
Það er hin klassíska stefna, þar sem allt fer
fram eftir ströngustu reglum á hefðbundinn
hátt. Hin stefnan er kennd við „E1 Cordob-
es“ sem sennilega er frægastur þeirra nauta-
bana sem enn eru virkir. Hans stefna byggist
á frjálsari og djarfari aðferð en hinni klass-
ísku, en þó fullkomlega innan hinna tíu gullnu
reglna. E1 Cordobes leggst til að mynda á
hnén fyrir framan nautið, hann stendur nær
nautinu, snýr oftar og á hættulegri augnablik-
um baki við nautinu. Hann á sér marga
aðdáendur, bæði í hópi áhorfenda sem og
nautabana. Sættir eru aftur á móti óhugsandi
á milli þeirra sem dá hans aðferð og hinna
sem dýrka hina klassísku.
Nautin
Atnautin spönsku eru af sérstökum stofni.
Þau eru næstum alltaf svört, grár litur sést
þó. Þessi naut eru talin vera í hópi grimm-
ustu dýra og ráðast þau á allt kvikt nærri
þeim, nema þann einn sem ber í þau fæðuna.
Kýrnar eru rniklu minni en nautin en þær eru
taldar grimmari. Kýr eru aldrei notaðar í
nautaati en nautabanar æfa sig gjarnan á þeim
án þess að særa þær eða drepa. Júgur þeirra
eru lítil og hálfinnbyggð líkt og á hryssum.
Núerþessi nautastofn talinn vera í mikilli
úrkynjunarhættu vegna skyldleika. en útilok-
að er að kynblanda hann.
Vegna þess hve grimm nautin eru voru þau
ævinlega rekin milli staða að næturlagi hér
áður fyrr og stjórnaði sá er fóðraði þau rekstr-
inum. Ákveðnar hvíldargirðingar voru alls
staðar til. Þar voru nautin sett inn um leið
og dagaði ef vegalengdir voru miklar. Núorð-
ið eru nautin fiutt með bifreiðafiutningavögn-
um.
Á hverju nautaati koma fram þrír nauta-
banar sem hver um sig fæst við tvö naut
þannig að sex naut koma fram í atinu. Alltaf
eru önnur sex til vara vegna þess hve algengt
það er nú til dags að um máttlaus og ónothæf
naut sé að ræða, en þau geta verið svo slöpp
að engin leið er fyrir nautabanann að fást við
þau.
Atnaut eru undir öllum kringumstæðum
ljögurra ára. Þriggja ára eru þau talin of ung
og fimm ára eru þau orðin of vitur, þau
myndu of fijótt í atinu uppgötva að óvinurinn
er nautabaninn en ekki rauða dulan sem þau
stangast á við framan af atinu. Nautin eru
að þyngd frá um það bil 420 kilóurn og upp
í tæplega 600 kíló. Þyngd þeirra er gefin upp
og tölurnar festar upp á töfiu áður en nautið
hleypur inn í hringinn. Þau eru sett í algera
einangrun einum sólarhring áður en atið hefst.
Þau fá þá ekkert að eta og myrkur, kyrrð og
ró rikja inni hjá þeim.
Forsetinn
Á hverju nautaati er forseti þess. Hann er
Athringurinn í Malaga í Andalúsiu er þriöji elsti
nautaatshringurinn á Spáni, byggður 1886. All-
ir helstu nautabanar Spánar leika listir sinar i
þessum hring yfir sumarið.
vanalega úr hópi æðstu manna viðkomandi
borgar eða bæjar eða kunnur sonur viðkom-
andi staðar. Á hverjum nautaatshring er
sérstök stúka ætluð forsetanum og fylgdarliði
hans. Á þaki stúkunnar blaktir spánski
fáninn, gulur og rauður. Forseti nautaatsins
er afar valdamikill og ræður hann hvenær
nautabani má drepa naut. Nautabanarnir
biðja hann leyfis þegar þeir sjá að nautið er
farið að horfa á þá en ekki rauðu duluna.
60 VIKAN 2I. TBL