Vikan - 07.09.1989, Page 36

HJÓMABAND
„Tilfinningar félks
eru ekki varanlegar"
Guðfinna Eydal sólfrœðingur við Sálfrœðistöðina í Vikuviðtali
TEXTI: GYÐA DRÖFN TRYGGVADÓTTIR
LJÓSM.: GUNNLAUGUR RÖGNVALDSSON
„Ekki skil ég hana Jóhönnu. Hún
er búin að vera í fleiri sambönd-
um á síðastliðnum fimm árum
og þetta eru allt menn sem
drekka of mikið og fara illa með
hana. Ég bara skil ekki af hverju
hún gerir ekki eitthvað í sínum
málum.“ Þetta eru orð sem lík-
lega margir kannast við og eru
algeng. Oft virðast slíkir atburðir
óskiijanlegir en eiga sér þó sínar
skýringar. Guðfinna Eydal, sál-
fræðingur við Sálfræðistöðina,
hefur fengist við slík mál á
undanförnum árum og segir að
það sé algengt að konur leiti að-
stoðar þegar þær séu komnar í
þrot. Hér á eftir fara meginatriði
úr viðtali sem blaðamaður átti
við Guðfinnu.
„Þegar konur leita hjálpar eru þær oft
búnar að vera í óhamingjusömu hjóna-
bandi eða sambandi í langan tíma. Þær eru
jafnvel búnar að prófa að skilja tímabund-
ið, taka upp sambandið að nýju en allt
kemur fyrir ekki. Hlutirnir fara í sama
farið. Það er gjarnan mikil vanlíðan hjá
þessum konum. Sjálfsvirðingu þeirra hefúr
verið misboðið og þegar þær leita aðstoð-
ar eru þær oft ekki tilbúnar að vera í þessu
hlutverki lengur. Stundum virðist þurfa að
ganga nærri fólki til að það uppgötvi sjálfs-
virðingu sína.
Lífsreynsla hefur áhrif
á tilfinningar
Yfirleitt koma konurnar of seint. Svo
mikið neikvætt hefur gerst tilfinningalega
að það verður ekki bætt nema kannski að
hluta. Sumar leita hjálpar þegar í kreppu
er komið, áður en nokkuð afdrifaríkt hefur
gerst, en eru búnar að búa við óviðunandi
ástand lengi — verið í hlutverki bjargvætt-
arinnar árum saman.
Tilfinningar fólks eru ekki varanlegar.
Þær breytast eftir því hvernig lífsreynslu
fólk gengur í gegnum. Jákvæðar tilfinning-
ar geta snúist upp í andstöðu sína, biturð
og jafnvel hatur.
Algengt er að aðrir sjái miklu fyrr en
konan að eitthvað sé að og eins að fólk
spyrji af hverju hún láti bjóða sér þetta.
Dóttir tekur móður sína
til fyrirmyndar
Uppeldið hefúr tvímælalaust mikil álirif
á það hvernig konum reiðir af seinna meir.
Kona, sem t.d. hefur alist upp í fjölskyldu
þar sem faðirinn er drykkjumaður eða
beitir móður hennar ofbeldi, lærir að um-
bera slíkt.
Móðirin, sem er fyrirmyndin, lætur
bjóða sér það að láta kúga sig og dóttirin
sér að móðirin hefúr ekki meiri sjálfsvirð-
„Að horíast í augu við raunveruleikann
getur verið mjög erfitt. Það er eðlilegur
varnarháttur mannsins að verjast kvíða,“
segir Guðfinna Eydal.
ingu en raun ber vitni og hún öðlast ekki
sjálfsvirðingu heldur. Þegar þessi kona fer
sjálf í samband kemur hún með þær lausn-
ir á samskiptum sem hún kann, sem hún
lærði í uppeldi sínu.
Önnur kona, sem fannst hún eiga ham-
ingjusama foreldra, fær allt önnur skila-
boð. Búi hún með manni sem kemur illa
ffam við hana og t.d. leggur hendur á hana
hefúr hún ekki það umburðarlyndi sem
hin konan hefur. Hún kann að setja sín
mörk og segir hingað og ekki lengra. Það
kann hún ekki. Kona sem kann ekki að
setja öðrum mörk efast um gildi sitt, lætur
umhverfið um að ákveða það. Hún lifir á
forsendum umhverfisins. Hún hefur lélega
sjálfsímynd og lítið sjálfstraust og hún fer
staðfestingu á því í hlutverki bjargvættar-
innar. Hún þarf að skilgreina sig út ffá
öðrum. Hún notar aðra sem mælistiku á
sjálfa sig. Hún tekur ekki mark á því hvern-
ig henni líður. Þetta getur endað með
kvíða, þunglyndi og jafnvel líkamlegum
sjúkdómum.
Það getur svo verið verkefni sálfræð-
ingsins að sjá möguleika konunnar á að
byggja sig upp og hvaða hindranir eru
fyrir því að það takist.
Að setja mörk
Stúlkum hefúr oft verið kennt í uppeld-
inu að þær eigi að taka hlutunum og gera
ekki of miklar kröfúr fyrir sjálfa sig. Þær
kunna gjarnan ekki að sýna neikvæðar til-
finningar, koma ekki út með reiði, sorg og
vonbrigðum. Þetta er að sjálfsögðu ekki
algilt en algengt.
Uppeldi stúlkna fylgir oft mikil sektar-
kennd. Þær fá sektarkennd yfir öllu mögu-
legu og velta sér upp úr henni en hafa
hana sjaldnast gagnvart sjálfri sér. Sektar-
kennd er tákn um innri togstreitu. Konan
vill eitt en gerir annað. Þegar stúlkur vaxa
upp festast þær í þessari sektarkennd. Þær
eru umburðarlyndari gagnvart öðrum en
nokkurn tímann gagnvart sjálfum sér.
Annað sem gjarnan fýlgir uppeldinu er
erfiðleikar við að setja mörk. Konur, sem
eru í óhamingjusamri sambúð, geta átt í
erfiðleikum með að setja mörkin. Þær láta
ganga yfir sig án þess að segja nei, hingað
og ekki lengra. Þær gleyma rétti sínum og
láta aðra ganga yfir sig. Námskeið í sjálfs-
þekkingu og sjálfsöryggi, sem Sálffæði-
stöðin heldur, kennir fólki nt.a. að setja
mörk.
Hvorki konum né körlum er eðlilegt að
vera í hlutverki bjargvættarinnar. Það er
misskilin góðmennska að vera góður við
aðra sem eru í neikvæðu mynstri. Þú hjálp-
ar þeim þá off að viðhalda þessu m ynstri.
Konan þarff að þekkja sínar
veiku og sterku hliðar
Að horfast í augu við raunveruleikann
getur verið mjög erfitt. Það er eðlilegur
varnarháttur mannsins að verjast kvíða.
Því er mjög algengt að upp komi andstaða
við að sjá hlutina í réttu ljósi.
34 VIKAN 18. TBL.1989