Vikan - 14.12.1989, Page 25

Lögregla: Það eru tiltölulega fá ofbeld-
istilvik sem koma til lögreglunnar, þó
koma af og til kærur um atvik sem telja má
til ofbeldisverka.
Yfirkennari: Ég veit ekki til þess að
svona mál innan skólans hafi verið kærð.
En ef ráðist er á ungling og hann er beittur
ofbeldi getum við ekki annað en ráðlagt
foreldrum að kæra til lögregfunnar.
Má vísa grunnskólabömum úr
skóla?
Skólastjóri: Nei, við getum engan sent í
burtu en þegar svona alvarleg mál koma
upp á að hafa samband við sálfræðing og
foreldra.
Er einhver sérstök deild innan skól-
ans sem sér um mál unglinga?
Yfirkennari: Um leið og í ljós kemur að
vandamálið er alvarlegt er haft samband
við sálfræðideild skóla sem kemur strax
inn í málið. Þar er málið síðan unnið áffam
með skólanum og foreldrum í leit að ein-
hverri heppilegri lausn; ekki til að losna
við krakkann heldur til þess að hjálpa hon-
um að yfirvinna vandræðin sem hann er í.
Skólastjóri: Já, við höfum sálffæðing sem
er í föstu starfi og kemur um það bil einu
sinni í viku. Það er jákvætt svo langt sem
það nær. Annars vildi ég gjarnan að hans
tími hjá okkur væri meiri.
Hvað er gert við afbrotaungling?
Lögregla: Það er ekkert takmark að ná í
ofbeldisungling til að stinga honum inn.
Helst er reynt að ná í hann til að fá að vita
hvað hafi gerst, í því máli sem hann
tengist, með það fyrir augum að leiðbeina
honum í rétta átt.
Hvað geta skólar og kennarar gert
til að koma í veg fyrir ofbeldi?
Yfirkennari: Ég held að allir verði að
gera sér grein fyrir því að þarna er ákveðið
vandamál á ferðinni, ekki bara í skólanum
heldur hjá eldra fólki líka, en þetta er
kannski viðkvæmast hjá krökkum eða í
grunnskólum. Ég held að það sem skólarn-
ir og kennararnir geta gert sé að leggja
áherslu á að það er hver með sínu sniði og
það eru ekki allir steyptir í sama móti því
off skapast svona áreitni og ofbeldi af því
að fólk er yfirleitt svo þröngsýnt og óum-
burðarlynt.
Hvemig bregðast foreldrar bama,
sem beita ofbeldi, við þegar þið hafið
samband við þá?
Yfirkennari: Langflestum bregður illi-
lega og verður mikið um, finnst þetta al-
mennt slæmt mál og leiðinlegt og vilja
gera það sem þeir geta til að koma í veg
fyrir þetta.
Skólastjóri: Yfirleitt bregðast þeir mjög
vel við og hafa vissan skilning á vandamál-
inu. Þó eru dæmi þess að foreldrar hafi
orðið alveg ráðalausir. Viðbrögð þeirra
geta þó orðið heldur stirðari þegar á líður.
Em böm bótaskyld ef þau valda
skemmdum?
Yfirkennari: Reglan er sú að ef krakkar
valda skemmdum, til dæmis á húsnæði eða
húsgögnum, er nú í flestum tilfellum farið
ffam á að þeir bæti það sjálfir eða foreldrar
þeirra. Ef um er að ræða skemmdir á eig-
um annarra barna er mjög oft reynt að fara
ffam á að foreldrar viðkomandi barna bæti
skaðann. Það fer eftir atvikum hvort það er
þá gert beint eða í gegnum heimilistrygg-
ingu.
Skólastjóri: Yfirleitt borgar borgarsjóð-
ur ef eigur borgarinnar eru skemmdar en
ef hægt er að festa hendur á einhverjum er
hann látinn greiða helming að minnsta
kosti. Ef brotið er mjög gróft þurfa við-
komandi að borga allt tjónið. Ef hins vegar
unglingar hér í skólanum valda tjóni á
hlutum eða fötum annarra látum við við-
komandi borga einhvern hlut í tjóninu.
Það var eitt tilfelli nú í haust. Tvær stelpur
úr sjöunda bekk höfðu krotað nokkra stafi
á skólann og ég lét þær taka tvo daga í að
þrífa það. Eftir þetta kom önnur stelpan til
mín og sagðist aldrei ætla að gera þetta
aftur.
Lögregla: Já, í Noregi er þetta til dæmis
gert ef unglingar hafa brotið rúðu eða
unnið skemmdarverk á eigum annarra. Þá
hafa félagsmálayfirvöld reynt að koma á
fúndi með tjónþola og unglingi með það
fyrir augum að þeir vinni saman að því að
„Stelpur úr 8. bekk tóku
stelpu úr 7. bekk og
brenndu hana með
sígarettum. Hún bafði
sagt einni stelpunni í 8.
bekk að halda kjaftf
gera við það sem skemmt var. Þá fær ungl-
ingurinn nasasjón af því hve miklar af-
leiðingar skemmdarverkin hafa og hversu
langan tíma tekur að gera við.
Er algengt að vandræðaunglingar
komi frá svokölluðum vandræða-
heimilum?
Skólastjóri: Þegar móðirin er barin skil-
ar það sér til næstu kynslóðar í mörgum
tilfellum. Sumum unglingum finnst sjálf-
sagt að haga sér eins og faðirinn.
Lögreglan: Það er ekki einhlítt að vand-
ræðabörn komi aðeins frá slæmum heimil-
um. Börn geta líka lent í vandræðum og þá
kann það að stafa af því að tengsl eða sam-
skipti séu ekki eins og best verður á kosið.
Afskiptaleysið er kannski mest einkenn-
andi í þjóðfélaginu núna.
Yfirkennari: Það er býsna oft sam-
svörun milli þess að erfiðleikar eru heima
fyrir og erfiðleikar út á við — bæði í skóla
ög annars staðar. Það er kannski rétt, því
að við höfúm talað um ofbeldismál, að
skipta þessu svolítið upp. Það er andlegt
og líkamlegt ofbeldi. Stundum fer þetta
saman, ákveðnir einstaklingar eru beittir
þessu hvorutveggja. Stundum eru þetta
barsmíðar og áflog sem eru tilviljana-
kennd og endurtaka sig ekki gagnvart
sama einstaklingi. Svo er hins vegar einelt-
ið sem endurtekur sig æ ofan í æ, gagnvart
sama einstaklingnum. Það er hins vegar al-
varlegt mál og afar erfitt að taka á því. Um
leið og farið er að sauma að ofbeldis-
seggjunum og leiða þeim fýrir sjónir hvað
þeir eru að gera flyst vandamálið úr
skólanum út á skólalóðina og á alla mögu-
lega staði, þar sem fáir eða engir verða var-
ir við þetta. Þá er orðið afar erfitt að fást
við þessa hluti. Þegar ég tala um agaleysi
og uppeldisleysi á ungum krökkum er ég
ekki að tala um bein ofbeldismál heldur
fyrst og fremst eirðarleysi og litla þjálfún í
samskiptum við aðra, litla þjálfun í að bíða
og litla þjálfún í að taka tillit til annarra.
Getur það ýtt undir mótþróa og af-
brigðilega hegðun ef unglingar eru
stimplaðir í sambandi við viss hverfl
eins og til dæmis Breiðholtið?
Yfirkennari: Ég held að slíkt Ieiði ekki til
ofbeldis en ég veit að krökkum, til dæmis
í Fellahverfi, sárnar oft mjög mikið þegar
þeir eru bornir þeim sökum að vera ein-
hver óaldarlýður eða slagsmálalýður.
Krakkarnir vita manna best að svo er ekki.
Þetta heyra þeir samt oft í sjónvarpi og
lesa í blöðum og jafhvel þegar þeir koma
inn í verslanir eða sækja einhverja aðra
þjónustu niður í bæ. Fullorðið fólk á förn-
um vegi setur jafnvel upp hneykslunarsvip
þegar það heyrir að krakkar séu úr Fella-
hverfi. Þetta sárnar þeim mjög því þeir
gera sér alveg grein fyrir því að þetta er
ekki réttmætt, oft þvert á móti. Við höld-
um árlega árshátíð utan skóla og þær hafa
verið haldnar í Þórskaffi í mörg ár. Fram-
koma krakkanna hefúr verið með slíkum
sóma að okkur hefúr verið boðinn besti
salurinn, sem engum öðrum stendur til
boða. Ég nefni þetta sem dæmi.
Hafa fjölmiðlar slæm eða góð áhrif á
böm og unglinga varðandi ofbeldi?
Yfirkennari: Ég held að miklar ofbeldis-
myndir og ofbeldisdýrkun ýti undir að
börnum finnist sjálfsagt að afgreiða málin
með látum og kunni þá enga aðra aðferð.
Mér finnst sumt af því efni sem er í sjón-
varpinu fýrir neðan allar hellur. En fjöl-
miðlar eru annað og meira en bara sjón-
varp og videospólur. Ég held að með um-
fjöllun, sem ekki ýtir undir ofbeldi og of-
beldisdýrkun, sé hægt að hafa heilmikil
áhrif í hina áttina.
Lögreglan: Að gefnu tilefni hefúr undan-
farið verið talsverð umræða í fjölmiðlum
um ofbeldi. Allt verður meira áberandi
þegar umræða skapast en það er spurning
hversu mikil hún má vera varðandi þessi
mál. Hún má ekki gagna út í öfgar og held-
ur ekki vera of lítil.
Skólastjóri: Já, margir fjölmiðlar blása
málin yfirleitt alltaf upp. Að sjálfsögðu er
það af hinu góða að menn láti ekki eins og
þetta sé ekki til. Umfjöllun er að því leyti
góð, en þó þarf hún að vera ábyrg og ekki
í æsifféttastíl eins og ýmsir fjölmiðlar gera
sig seka um.
Hvað segja
unglingarnir sjálfir?
Þar sem mikið hefúr verið rætt um of-
beldi meðal unglinga og barna ákvað
blaðamaður að fara á stjá og kynna sér svo-
lítið þessi mál hjá unglingunum sjálfum.
25. TBL. 1989 VIKAN 25