Vikan - 14.06.1990, Side 22

TEXTI: ANNATOHER
NÆRINGARLEG MISTÖK
SEM MÖMMUR GERA
rátt fyrir hugulsemi og
góöan vilja til aö fá
börnin til aö boröa vel
geta aðferðirnar verið slæmar
fyrir þau. Hérna sérðu hvað þú
gætir verið að gera rangt - og
hvernig þú færð barnið þitt til
að borða rétt.
ÞAÐ SEM MÖMMUR
SEGJA:
• Þú ferð ekki frá borðinu fyrr
en þú hefur klárað allt af
diskinum.
• Enginn eftirréttur nema þú
borðir grænmetið.
• Ekki meira sælgæti handa
þér. Þú fitnar af því.
• Ég eyddi öllum eftirmiðdeg-
inum í að elda - þú verður
að borða meira en þetta.
• Hvernig má það vera að þú
sért aftur orðinn svangur?
Þú varst að enda við að
borða.
• Ef þú leggur af kaupi ég
kjólinn sem þig langar svo
mikið í.
• Það var leitt að þú náðir
ekki inn í keppnisliðið.
Hvað segir þú um súkku-
laðisnúð til að hressa þig
við?
• Ef þú ert góð hjá tann-
lækriinum kaupi ég ís
handa þér.
• Borðaðu meira! Viltu ekki
verða stór og sterkur?
• Hættu þessu nasli. Það
eina sem þú gerir er að
borða.
• Þú værir sæt ef þú gætir
lagt af.
Getur eitthvað af þessum
staðhæfingum átt við þig?
Jafnvel þó það sé aðeins ein
sem þú kannast við gæti það
þýtt að þú gefir barni þínu vill-
andi og mögulega skaðleg
skilaboð um mat og næringu.
Þótt tilgangurinn sé góður og
þú viljir bara - eins og allir
hugulsamir foreldrar - vera
viss um að barnið þitt borði rétt
gæti viðhorf þitt gagnvart nær-
ingu gert meiri skaða en gagn.
Að pína barnið til að borða til
dæmis grænar baunir „af því
þær eru svo hollar", jafnvel
þótt barninu finnist þær hreinn
viðbjóður, gæti leitt til þess að
barnið haldi að allur hollur
matur sé vondur. Að segja við
feitlagið barn að allur þessi ís
setjist bara á lærin á því
skemmir aðeins sjálfsálitið og
eykur sektarkennd þess gagn-
vart ákveðnum fæðutegund-
um, sem seinna meir gæti leitt
til megrunarsýki og óreglu-
iegra matarvenja. Hér á eftir
fylgja sex verstu setningar,
sem foreldrar geta sagt við
barnið sitt varðandi mataræði,
ásamt tillögum að uppbyggj-
andi ráðleggingum I staðinn.
1, „Þú verður að
borða, jafnvel þótt
þú sért ekki svangur. “
Allir foreldrar verða að gera
sér grein fyrir að börn borða
þegar þau eru svöng, þau
matvöndu líka. Það á aldrei að
neyða barn til að borða.
„Drekktu alla mjólkina," verð-
ur til þess að barnið hættir að
finna þegar það hefur fengið
nóg. í staðinn er ráðlegt aö
foreldrar spyrji börnin sín
spurninga eins og: „Ert þú
svangur/svöng?“ eða „Hvað
langar þig til að borða?11 eða
„Ert þú saddur/södd?“ Flestir
foreldrar finna breytinguna
þegar þeir hætta að segja
börnum sínum hvenær, hvað
og hversu mikið þau eigi að
borða. Börnin fagna þá máltíð-
um sem skemmtilegri uppá-
komu.
2, „Ekkert nasl á milli
mála!“
Hvorki ættu foreldrar að
þvinga börn sín til aö borða né
ætti að banna þeim að borða -
eða banna þeim að borða það
sem þau langar í þegar þau
eru svöng. Þegar börnin fá
sjálf að ráða hvað þau borða
þá kemst með tímanum gott
jafnvægi á mataræði þeirra.
Það skiptir ekki máli hvort þau
fá dagskammtinn af prótíni úr
brauðsneið eða hnetusmjöri
eða fiskmáltíðinni. Jafnvel þótt
börnin borði of mikið af svo-
kölluðum „verðlaunasætind-
um“ er venjulega engin á-
stæða til varúðarráðstafana,
þar sem mjög líklega bæta
þau sér það upp seinna með
heilsusamlegri máltíð. Það er
auðvitað ekkert rangt við að
setja reglur eins og „ekkert
nasl rétt fyrir matinn11 ef for-
eldrar telja það spilla matarlyst
barnsins. Foreldrar geta einn-
ig stjórnað matarvenjum
barnsins með því að hafa ein-
göngu hollan mat í húsinu, þar
á meðal naslið.
3. „Efþið eruð góð
fáið þið nammi."
Tengslin á milli matar og
væntumþykju eru mjög djúp-
stæð I mörgum okkar. Það er
mjög mikilvægt að börn fái
raunhæft viðhorf til matar.
Fæðan er bragðgott eldsneyti
fyrirlíkamann, ekki mælikvarði
á væntumþykju. Foreldrar
ættu að sýna ástúð og vel-
þóknun með beinum orðum og
gerðum, ekki I gegnum mat.
Börn sem sífellt heyra athuga-
semdir á borð við „Þú mátt fá
nammi af því að þú varst svo
góður/góð“ eða „Ef þú ert
góður/góð við barnfóstruna
bakar hún smákökur handa
þér“ gætu lagt mat á sam-
hengi þess við hrós og aðeins
fundið fyrir væntumþykju ef
þau eru verðlaunuð með ein-
hverju matarkyns. Seinna I lífi
þessara barna, þegar þau eru
sorgmædd eða einmana,
gætu þau snúiö sér að mat I
leit að huggun sem svo aftur
leiðir til vandamála eins og
ofáts.
Þaðan af síður ætti að nota
mat í refsingarskyni. Það á
aldrei að svipta barn mat með
valdi svo það fáist til að hegða
sér betur; né ætti að þvinga
það til að borða eitthvað sem
því finnst vont af því það var
óþægt. Þess konar aðferðir
geta leitt til óheppilegra matar-
venja seinna meir.
4, „Ertu ekki búin
að fá nóg?“
Hjón sem eiga þrettán ára
gamla dóttur koma henni þrá-
faldlega í vandræði með at-
hugasemdum eins og „Hvaða
strákur heldur þú að verði
skotinn í stelpu sem borðar
eins og hestur?11 í hvert sinn
sem þau sjá hana borða nasl,
sælgæti eða fá sér aftur á
diskinn. ( staðinn fyrir að örva
þetta barn til að breyta matar-
22 VIKAN 12. TBL. 1990