Vikan - 14.06.1990, Blaðsíða 50

TEXTI: PORSTEINN ERLINGSSON
Guðmundur Hallgrímsson, lyfjafræðingur og forstjóri lyfjafyrirtækisins Lyf hf., við stæðu af Canderel.
HÆTTA EÐA HOU.USTA?
Miklar umrœður hafa verið í gangi síðustu
mónuði um sœtuefni og þó einkum aspartam.
Þetta efni er œtlað til nota í stað sykurs í matvœli
bœði í iðnaði og ó heimilum. Þegar efnið er
notað ó heimilum er það betur þekkt undir
nafninu Canderel en Nutra Sweet í iðnaðar-
varningi.
Menn eru ekki á eitt sáttir um ágœti þessara
efna og jafnvel skaðsemi. Vitað er að
íslendingar eru með miklar tannskemmdir og
einna mesta sykurneyslu á hvern fbúa í
heiminum þannig að hér gœti verið kominn
kostur sem vert vœri að athuga til að stemma
stigu við þessum vandamálum.
Vikan ákvað að blanda sér aðeins í
umrœðuna og rœddi um þessi mál við
Guðmund Hallgrímsson, lyfjafrœðing og
forstjóra lyfjafyrirtœkisins Lyfs hf. og Forða hf.
sem flytur inn Canderel, einnig Þorkel
Jóhannesson, prófessor í lyfjafrœði og
eiturefnafrœði við Háskóla íslands og
forstöðumann Rannsóknastofu Háskólans í
lyfjafrœði, og Jón Gíslason, nœringarfrœðing,
formann aukefnanefndar og deildarsérfrœðing
hjá Hollustuvernd ríkisins.
T* il að átta sig aðeins
á því um hvað málið
snýst var byrjað á að
spyrja hvers konar
etni aspartam væri.
Guðmundur Hall-
grímsson varð fyrir svörum.
„Efnið er byggt úr tveimur
amínósýrum, asparginsýru og
phenylalanini," segir Guð-
mundur. „Þegar þessar tvær
sýrur eru tengdar saman gefa
þær sætt bragð.
Nánast allt lífrænt efni er
byggt úr amínósýrum sem
mynda prótínin. Amínósýrur
eru stutt efnasambönd og eru
til tuttugu og þrjár mismunandi
gerðir af þeim í líkamanum.
Þær tvær sem Canderel er
byggt úr finnast í nær öllum
mat og í miklu magni í ávöxt-
um. Þess má geta að sætuefni
eins og sakkarín er ólífrænt
efni og finnst einungis sem
afurð tilraunastofa.
Sætubragð aspartams er
um tvö hundruð sinnum sterk-
ara en sykurs þegar um sama
magn er að ræða. Þess vegna
þarf að þynna það út ef um-
gengni við efnið á að vera sú
sama og um sykur. Til þess er
notað burðarefnið maltósi sem
er mjög létt og eykur hitaein-
ingafjölda efnisins mjög lítið,
sem er þó næstum ekkert fyrir.
Þegar aspartam og maltósa
hefur verið blandaö saman er
hægt að nota sætuefnið á
sama hátt og heimilissykur. í
einni matskeið af Canderel eru
um 90 prósent færri hitaein-
ingar en í einni matskeið af
sykri. Það er því Ijóst að efnið
sparar mestan hluta hitaein-
inganna ef það er notað í stað
sykurs og er því hjálp í barátt-
unni við aukakílóin. Canderel
er einnig til í töfluformi en í
þær er ekki notaður maltósi.
Þess vegna má segja að þær
séu næstum hitaeiningalaus-
ar. Ein tafla gefur hins vegar
sama sætubragð og einn syk-
urmoli.
Þegar efnið er notað sem
strásæta er það upplagt út á til
dæmis skyr, ósæta jógúrt (í
sætri er um ein matskeið af
sykri), AB-mjólk, súrmjólk,
morgunkorn og kornflögur.
50 VIKAN 12. TBL. 1990
_
UÓSM.: RÓBERT ÁGÚSTSSON