Vikan - 30.05.1991, Blaðsíða 29

hafði Suður-Ameríka alltaf
sterkt aðdráttarafl á mig enda
hef ég dvalið langtímum þar,
bæði í Mexíkó og Perú.“
Kachina-dúkkur eru sér-
stakar handsmíðaðar dúkkur
sem tengjast trúariðkun Hopi-
anna. Þær eiga að tákna anda
hjálparmanna eða -dýra af
fyrri tilverustigum. Ég hef aldr-
ei séð eins stórkostlegt safn af
þeim og hjá Frank og dúkkurn-
ar hans eru allar handunnar
gjafir frá Hopi-indíánunum og
mjög sjaldgæfar. Hver og ein
er einstök listasmíð eða öllu
heldur skorin út og handmál-
uð af snilld. Til að gera
smágrein fyrir verðmæti þeirra
er hægt að benda á að ef leit-
að er eftir fyrsta flokks hand-
unninni Kachina-dúkku í versl-
unum má reikna með að hún
sé fimm til átta sinnum dýrari
en hinar hefðbundnu „ferða-
manna“-Kachina-dúkkur.
Dúkkur eins og þær sem
Frank á sjást hreinlega ekki á
markaðnum.
Ein af Kachina-dúkkum
Franks er afar sérstæð. Þarna
er um að ræða „Snake Dance
Kachina" sem Barbara sagði
mér að væri vart hægt að finna
utan Hopi-friðarsvæðisins.
„Snake" dansinn dansa Hopi-
arnir þegar þeir eru að biðja
máttarvöldin um regn, en þeir
búa á einhverju eyðilegasta og
vatnssnauðasta svæði Banda-
ríkjanna, í norðausturhluta
Arizona. Með einhverjum yfir-
náttúrlegum krafti tekst þeim
þó að rækta þar korn og aðrar
jurtir, meðal annars með því
að dansa til sín rigningu með
„Snake“dansinum.
Fleiri sérstæðir gripir prýða
heimili Franks og Barböru.
Stór hringlaga skjöldur með
arnarfjöðrum prýðir loftið í
setustofunni og á veggjunum
eru frummyndir af mynd-
skreytingum úr bókum Franks,
meðal annars úr bókinni The
Man Who Killed the Deer.
Húsið hefur yfir sér framandi
blæ og þegar maður lagði frá
sér tebollann var borðið með
glerplötu, en undir henni hafði
verið raðað saman leirbrotum
úr kerum og krukkum frá Hopi-
indíánunum, með táknum og
merkjum sem hafa mismun-
andi merkingu.
Frank Waters hefur sterk
tengsl við frumbyggja Banda-
ríkjanna. Sjálfur er hann að
hálfu Cheyanne-indíáni og að
hálfu hvítur. Hann hefur verið
áhrifamikill talsmaður indíán-
anna og unnið mikið með þeim
sem búa í Taos Pueblo. Það
er þorp skammt frá þar sem
hann býr, með tvílyftum
leirhúsum, dæmigerðum fyrir
byggingarstíl indíánanna og
eitt það elsta sem til er og enn
er búið í. Þorpið er til sýnis fyrir
ferðamenn á daginn. [ gegn-
um það rennur lítill lækur og
sagði Frank að hann kæmi úr
stöðuvatni sem indíánarnir
telja heilagt. Indíánarnir hafa
lengi barist fyrir yfirráðarétti
yfir landsvæðinu í kringum
vatnið en það var ekki fyrr en
eftir að Frank Waters talaði
máli þeirra við borgarstjórann í
Taos sem þeim voru veitt þau
yfirráð. Um leið og friðarsvæði
þeirra stækkaði lenti hús
Franks inni á því. Því má sjá
við vegarkantinn skammt frá
innkeyrslunni heim til hans
skilti sem segir „Friðarsvæði
indíána - öll umferð bönnuð“.
„Indíánarnir hafa þurft að
þola mikla niðurlægingu frá
hvíta manninum," segir Frank.
„Eldri menn í Taos Pueblo
hafa sagt mér frá því að í upp-
hafi aldarinnar var sett fram sú
stefna að mennta þyrfti
indíánabörn að hætti hvítra
manna og kenna þeim ensku.
Samkvæmt tilskipun fylkis-
stjórnarinnar var börnunum
skylt að fara í heimavistar-
skóla fjarri heimilum sínum.
Þar var þeim kennt námsefni
alls ótengt uppruna þeirra.
Þessu vildu feður þeirra ekki
una og földu börnin sín í „kiv-
unurn" (bænahúsum indí-
ána) þegar komið var til að
sækja þau. Fyrir að reyna að
halda yfirráðarétti yfir eigin
börnum voru feðurnir fangels-
aðir og börnin tekin af þeim.
Þetta var gífurlega niðurlægj-
andi því börnin skorti ekkert
þó þau væru ekki menntuð að
hætti hvítra. Það er ekkert
óeðlilegt við að enn gæti óvild-
ar indíána í garð hvíta
mannsins. Þetta dæmi er að-
eins brot af þeirri ranglátu fram-
komu sem þeir hafa þurft að
sæta af hendi hvítra stjórn-
valda hér í landi og minningin
um þessi rangindi er mönnum
enn ofarlega í huga.“
Þegar ég spurði Frank hvort
hann væri enn að skrifa svar-
aði hann því neitandi. Barbara
sagði mér aftur í einrúmi að
hann væri að vinna að bók
þrátt fyrir háan aldur. Hann
hefði það fyrir sið að ræða ekki
um bækur sínar meðan þær
væru enn [ vinnslu. Honum
fyndist eins og þær misstu
kraft ef hann væri að ræða um
efni þeirra við aðra áður en
þær væru fullunnar. „Hann er
dálítið sérvitur," sagði Barbara
og brosti.
Áður en við kvöddum bað
ég um að fá að láta taka mynd
Fuglar hafa alltaf verið mikilvægir í helgi-
athöfnum Hopi indiánanna. Fuglarnir veita
ráðlegg-
ingar,
eru
sterkur
tengilið-
ur við
fyrri
mystfsk
tilveru-
snið og
andlega
íbúa
þeirra.
(A) Arnar
kachina,
(B)
sléttu-
fálka
kachina
(C) andar
kachina,
(D) páfa-
af mér með þessum sérstæða kachina
manni til minningar um heim- og (E)
sóknina. Honum fannst það nú homótt
sjálfsagt. Á vissan hátt er hann u9|u.
tengiliður við gamla tímann og kachina-
hefur komið þekkingu sinni á
framfæri í gegnum skrif sín.
Þegar við ókum burtu stóðu
hjónin á hlaðinu böðuð geisl-
um kvöldsólarinnar og veifuðu
okkur. í huganum fann ég fyrir
öllum þeim straumum
menningar og sögu sem ég
hafði upplifað [ húsinu þeirra
og þekkingunni sem ég hafði
öðlast í þessari heimsókn.
Þegar ég leit upp blasti há-
slétta New Mexico og gljúfur-
barmar Rio Grande árinnar við
augum og við ókum inn í blóð-
rautt sólarlagið.
NOKKRAR AF BÓKUM
FRANKS WATERS ERU:
Midas of the Rockies,
People of the Valley,
The Man Who Killed the
Deer,
The Colorado, Masked Gods:
Navajo and Pueblo Cerem-
onialism,
Book of the Hopi,
The Woman at Otowi
Crossing,
Mexico Mystique: The Com-
ing Sixth World of Consci-
ousness.
11. TBL 1991 VIKAN 29