Menntamál - 01.02.1927, Síða 4

52
MENTAMÁL
i n g u. Stofninn er sá hluti orðs, sem eigi breytir mynd, þótt
or'öiö beygist (nema aö því leyti sem hljó'öl)reytingar veröa í
stofni og brottfall stundum). Þaö eru þá beygingarendingarn-
ar, sem breytast í beygingunni, — þegar orðið breytir afstööu
sinni viö önnur orð. Og eigi þarf lengi að leita, til þess að finná
það lögmál, aö beygingarending bætist aldrei viö aöra beyg-
ingarendingu, heldur bætist jafnan ný ending við stofninn i
hverri beygingarmynd, eða þá að beygingarmyndin er ending-
arláus (stofninn einn saman). Ef nemanda lærist að þekkja
beygingarstofn oröa, opnast í sama bili leið til þess, aö hann
geti gert sjer rökstudda grein fyrir því, hvort orðmyndir eru
rjettar eöa eigi. Sje hann í vafa um það til dæmis, hvaða mun-
ur er á orðunum maður og m an í eignarfalli eintölu, leit-
ar hann eftir gefinni reglu uppi stofn beggja orðanna : m a n n
og m a n. Jafnframt er honum ljóst, að eignarfallsendingin er
-s í báðuni orðunum. En þá er þrautin unnin. Nemandinn get-
ur sannað stafsetningu þessara beygingarmynda : m a n n s
og m a n s.
Ef nemanda eru kendar reglur um það, hvar beygingarstofn
oröa sje aö finna, öðlast hann furðu fljótt leikni í að beita
þeim reglum í þarfir stafsetningar. Og honum lærist einnig aö
finna og niuna, hvaða endingar orðin fá. En þekki hann stofn
og endingu hverrar afstööumyndar orðsins, veit hann með
sannindum, hvernig orðið skal rita.
Hjer verður með nokkrum orðum vikið að hinum1 helztu
reglum, sem jeg hefi notað.
I. Beygingarending bætist aldrei við aðra beygingarendingu.
Dæmi: hest-ur, hest-i, hest-s, hest-ar.
II. Við beygingarstofn bætast allar beygingarendingar.
Dærni: mann-i, mann-s; víði-r, víöi-s, víÖ(i)-ar; nál-ar, nál-
um; man-s, skip-s, skip-a; tím-i, tím-a; tung-a tung-na; hjart-a,
hjart-na; — svart-ur, svart-ri, svört-u, svart-ari, svart-astur;
lang-ur, leng-ri, leng-stur; — hin-ni, hin-s, hin-um; — les-a,
lás-um, les-inni, skrif-a, skrif-aði, skrif-aður; slepp-a, slepp-ti,
slepp-t; — fyr-r, fyr-st; ver-r, ver-st.