Menntamál - 01.10.1970, Blaðsíða 20

væri auðvelt að framleiða þessa hluti svo ódýrt,
að allir gætu eignazt þá. Við vitum t. d. að
möguleikar til framleiðslu á plasti eru nær
óþrjótandi í heiminum og verð á hverju kílói
af plasti er minna en tímalaun verkamanns. Úr
einu kílói af plastefni má framleiða eina skó eða
einn fatnað á fullorðna manneskju þannig, að
teoretiskt væri liægt að fullklæða eina manneskju
fyrir þrjá fjórðu úr daglaununt verkamanns. Að
vísu á jretta aðeins við háþróaðar iðnaðarþjóðir
og ef sjónarmið efnis og tækni eru ein látin ráða.
En hver einstaklingur er sjálfstæð jtersóna. Hann
sættir sig ekki við að allir gangi í sömu stöðluðu
skónum. Það er til eitthvað, sem heitir smekkur
eða fegurðarskynjun, og allir hafa ekki sania
smekk. Formsköpunin eða formgjöfin kemur hér
til skjalanna. Maðurinn ætlast til að jafnvel
hlutir, sem ætlaðir eru til daglegra nota, upp-
íylli persóntdegar kröfur um lorm og lit, sem
veiti eigandanum meiri ánægju og geri hann
hentugri eða Jtægilegri í notkun.
Nú er Jrað markmið íslendinga að hasla sér
völl meðal hinna þróuðu iðnaðarþjóða. Einn
meginjrátturinn í þeirri viðleitni hlýtur að vera
að vekja almennan áhuga framleiðenda og tækni-
manna á formi og eignast hóp sérmenntaðs
fólks á því sviði.
Ég mun nú drepa á ])örf framleiðslunnar fyrir
sérmenntað fólk á sviði formgjafar. Rétt er að
líta fyrst á iðnaðinn, sem fyrir er í landinu, og
þá fyrst og fremst þann iðnað, sem byggir á hrá-
efni, sem við höfum í landinu.
Margir freistast til þess að tala um hefð í ís-
lenzkum iðnaði. Ég held, að Jrað sé mjög liæ]tið
að tala um slíkt, Jrar sem Jtví miður verður að
viðurkenna, að verkmenning okkar íslendinga
hefur fram á þessa öld verið af skornum skammti,
að undantekinni nokkurri listvinnu, sem áður
fyrr var að mestu heimilisiðnaður. Þetta á auð-
vitað rætur sínar að rekja til Jress, að þjóðin var
ltreint bænda- og útgerðarjrjóðfélag alveg fram
að þessari öld. Saga annarra Jtjóða sýnir, að veru-
leg verkmenning skapast ekki fyrr en með borg-
armenningu, Jiegar farið er að beita verkaskipt-
ingu og sérhæfingu.
Það svið, Jrar sem helzt vottar fyrir einhverri
hefð, er í meðferð ullar, og samt er Jjað aðeins
nú á seinni árum, að einhver verulegur skriður
hefur komizt Jiar á. Þar hefur margt gott verið
unnið og þar eru enn mörg tækifæri ónotuð.
En okkur vantar fleira fólk, sem stuðlað getur
að aukinni fjölbreytni, svo sem í gerð dúka úr
Jressu sérstæða elni og einnig til Jjess að gera
fatnað og aðrar flíkur úr Jieim. Þar er fyrst og
l’remst um að ræða mynsturgerð og litaval, en
einnig formun klæðnaðar. Þar erum við komin
nokkuð áleiðis, en eins og öllum er ljóst, er
tízka ákaflega hverlul og mun Jiví vera þörf á
stöðugri endurnýjun og nýjum hugmyndum á
])essu sviði. Annað efni, sem er vissulega einnig
Jrjóðlegt, en sent við fram að Jiessu höfum því
miður ekki náð verulegum tökum á, en virðumst
vera að gera núna, eru skinnin. Til skamms
tíma var næstum það eina, sem íslendingar
kunnu á Jtví sviði, að gera sér skó og sjó-
brækur úr ósútuðum sauðskinnum og húðum.
Það er ekki fyrr en núna seinni árin, sem við
erum að ná góðum tökum á sútun og verkun
skinna þannig, að Jiau verði heppilegur efni-
viður fyrir J)á, sem vilja gera úr Jjcim eigulega
og gagnlega hluti, svo sem flíkur og ýmsa aðra
muni.
Tvö önnur innlend efni vil ég nefna og Jrað
er leir og ál. Leirinn er ekki nýtt hráefni, en
leirmunagerð hefur átt erfitt uppdráttar til
skamms tíma. Nú seinni árin hafa aftur á móti
átt sér stað verulegar framfarir, og fyrir dyrum
standa stórstígar framfarir, Jjar sem þegar
snemma á næsta ári mun verða tekin hér í notk-
un leirbrennsla, sem skapa mun grundvöll að
stórframleiðslu á þessu sviði. Munu þar vissulega
skapast verkeíni og möguleikar fyrir mun fleiri
en ]iá, sem nú fást við formun í Jretta efni. —
Unr álið er ennþá lítið hægt að segja, en vissu-
lega er þarna fyrir hendi skemmtilegt hráefni,
sem er Jjess virði að því sé verulegur gaumur
gefinn. Á ég Jrar fyrst og fremst við steypun
og aðra formun úr Jtví efni bæði til hagnýtra
nota og skrauts.
Hér hef ég nefnt Jrau lielztu efni, sem fyrir
liendi eru í landinu. Ekkert er Jjví til fyrirstöðu
og reyndar sjálfsagt að vinna úr öðrum efnum,
MENNTAMÁL
166