Heima er bezt - 01.12.1951, Page 7

Nr. 10
HeiMa er bbzt
295
HRÆÐILEG JÓLANÓTT
Flóðið á Steinabæinn á jólanótt fyrir 24 árum
Lát mig svarið hiklaust heyra,
hef ég til þess sterka lyst,
vita hvorn þér metið meira
maramon eða Jesúm Krist.
Þórarinn var vinnumaður mikill og var
því farinn að lýjast og láta undan rúm-
lega fimmtugur. Þegar hann var 56 ára
gerði hann þessa vísu:
Oðum brennur út mitt fér,
elli kenni mörkin.
Gefst upp senn, því ófær er
yfir renna slörkin.
Þetta var nú um hann Þóra, eins og
hann var venjulega kallaður. Mér hefir
alltaf verið hlýtt til hans síðan. Alltaf var
hann kátur og sagði eitthvað broslegt, þeg-
ar hann kom.
Það var ekki svo lítils virði í fámenninu
á þeim árum, sérstaklega fyrir unglinga,
þegar slíka gesti bar að garði. —
Eg er víst búinn að gleyma, hvað þeir
hétu allir þessir norðlenzku hagyrðingar á
þeim tíma, en man aðeins eftir þeim sem
mest heyrðist eftir og ég kynntist að ein-
hverju leyti.
Einn af þeim var Sveinn Gunnarsson frá
Mælifellsá, sem landskunnur varð fyrir sína
miklu Veraldarsögu. Litlu síðar fóru líka að
heyrast vísur eftir Svein frá Elivogum, sem
mörgum þóttu góðar, og Þuru í Garði. En
þegar Jón Bergmann kom fram á sjónar-
sviðið og Bjarni Gíslason, þá held ég að
þeir hafi hlotið mesta hylli í Laxárdal, eða
Dölum. —
£g fór að gamni mfnu yfir „Stuðlamál“
og athugaði hvernig hagyrðingar þeir, sem
þar er getið, skiptast eftir landshlutum og
þá kemur það í Ijós, að þeir eru flestir ætt-
aðir úr Norðurlandi, eða 26 alls. Þar næstir
eru Vestfirðir, þaðan eru 21, en aðeins 8
af Suðurlandi og 6 frá Austfjörðum.
Einnig taldi ég skáldin á\ama hátt í
Lestrarbók Sig. Nordal, er nær frá 1400—
1900. Þar eru 23 ættuð úr Norðurlandi, 11
frá Vestfjörðum, 10 af Suðurlandi og 5 af
Austfjörðum. Það er athyglisvert, að hlut-
föllin á milli landshluta, hvað skálda- og
hagyrðingatal snertir í þessum bókum,
raskast ekki. Norðurland hefur helming á
móti hinum þremur landshlutum.
Bragi Guðmundsson segir í sinni merki-
legu ritgerð: Uppruni íslenzkrar skáld-
menntar, er kom í Helgafelli, að á Iand-
námsöld hafi flest skáld sest að, frá Hrúta-
fjarðará til Eyjafjarðar, en þar næst á
Vestfjörðum, eða f kring um Isafjarðar-
djúp.
Það er harla merkilegt, hvað skáld-
menntin hefur haldist staðbundin, eftir
landshlutum allt frá landnámsöld, til okk-
ar daga. —
Jóhannes frá Köstum.
BÆRINN STEINAR undir
Austur-Eyjafjöllum dregur nafn
af tveim steinum, mjög stórum,
milli Núpakots og Hellnahóls.
Steinar þessir eru nefndir
Kirkjusteinar. Lækur rann fyrir
austan bæinn; var hann vatns-
lítill að jafnaði, en gat orðið lítt
fær í leysingum.
í gamla daga var margbýli að
Steinum, allt upp í átta búendur,
en ekki munu þeir allir hafa haft
mikið landrými til umráða.
Sú sögn er til um Steinalæk,
að eitt sinn hafi fjórir bændur
búið að Steinum; einn þeirra
hafi átt alla torfuna. Varð hann,
einhverra orsaka vegna, að selja
jarðirnar allar fyrir lítið verð.
Lagði hann á, að þær skyldu fara
fyrir minna, og mundi lækurinn
eyða jörðina, en þó ekki meðan
Steinakirkja væri við líði.
Steinakirkja var lögð niður
1882; aðrir segja 1889. — Það var
jólakvöld 1926. Heimilisfólkið í
Steinum naut jólagleðinnar á
gamla og góða sveitavísu. Jóla-
ljósin í lágu baðstofunni hrökktu
á brott skammdegismyrkrið, en
regnið buldi á þekjunni án afláts
og niðurinn í læknum virtist
öllu háværari en endranær.
í Steinum var tvíbýli, þegar
atburður sá gerðist er hér verð-
ur skráður, austur og vesturbær.
Austurbærinn var þó ekki í beinu
framhaldi af vesturbæ, heldur
nokkru norðar, og náðu saman
útihús beggja bæja. í eystri bæn-
um bjó Ólafur Símonarson. Var
hann lengi formaður undir Fj öll-
um og þótti heppinn og aflasæll.
Hann er nú búsettur í Vest-
mannaeyjum. Kona Ólafs hét
Þórdís, látin fyrir alllöngu. Ann-
að heimilisfólk Ólafs og Þórdísar
var Georg Skæringsson, ungl-
ingspiltur til snúninga, Guðjón,
sonur þeirra hjóna og kona úr
Reykjavík, er dvaldi á heimilinu
til aðstoðar við innanbæjarstörf,
því kona Ólafs var mjög heilsu-
veil. í vesturbænum bjó maður
að nafni Björn Jónasson með
konu sinni. Þar var og dóttir
þeirra hjóna.
Steinafólkið sofnaði nú út frá
buldri lækjarins og regnhljóðinu
á baðstofuþekjunni. En klukkan
2 um nóttina vaknar það við
vondan draum. Vatnshljóð ógur-
legt buldi á bæjarhúsunum. Á
svipstundu var bærinn allur um-
flotinn vatni og barst grjót með
flaumnum.
Ólafur snarast út, fáklæddur
mjög. Var þá ærið ömurlegt um-
horfs. Lækurinn hafði breytt
stefnu; í stað þess að renna
venjulega leið fyrir austan bæ-
inn hafði hann grafið sér farveg
gegn um margra mannhæða
hátt barð og stefndi nú beint á
Steinabæ. Var ekki annað sýnna,
en lækurinn mundi sópa burt
bænum ásamt útihúsum og öllu
er þar hafðist við, dauðu og lif-
andi, og bera fram til sjávar.
Svartamyrkur var og brostið á
hríðarveður.
í þennan mund braust út
Björn bóndi í vesturbænum á-
samt dóttur sinni og vildu þau
freista að bjarga nokkrum hest-
um úr hesthúsi. Hesthúsið stóð í
mýri fyrir austan bæinn og
sunnan. Þeim Birni tókst að
koma hestunum út. Þá héldu þau
feðgin til fjóss, er var vestan
bæjarins. Til þess að komast til
fjóssins urðu þau að taka á sig
stóran krók niður í mýrina, þar
sem flóðsins gætti minna. Loks
náðu þau að fjósinu. Þau leystu
nú kýrnar og fengu komið þeim
öllum í helli einn, um stundar-
fjórðungs gang frá bænum.
Þeir feðgar Ólafur og Guðjón
sáu, að ekki var viðlit að hafast
við í baðstofunni stundinni leng-
ur. Tójcu þeir húsfreyju, vöfðu
sæng um hana og báru út. Hugð-
ust þau freista að hafast við uppi
á þaki á bæjarhúsum Björns, en
flóðið reif þau brátt með sér,
hvert af öðru. Þá hrökkluðust
þau á skemmumæni Ólafs. Með
þeim var kona Björns, er Guðjón
bjargaði úr rústunum. Var hún