Heima er bezt - 01.12.1951, Síða 31

JNr. 10
Heim'a ER BE'ZT
319
Dauði Páll
Eftir Guðmund Gíslason Hagalín
UTARLEGA í túninu í Lokin-
Lömrum í Arnarfirði er hóll, sem
nefndur er Hjallhóll. Þar stóð
svokallað Pálshús. Það var ær-
hús að vetrinum, en á haustin
var það notað sem verbúð handa
útróðrarmönnum. Hafði það
verið notað þannig afar lengi.
Þar voru reimleikar miklir áður
fyrrum, en ekki heyrði ég nein-
ar greinilegar sagnir frá síðari
árum af draugagangi í Pálshúsi.
Hins vegar minnist ég þess, að
einhverjir létu í veðri vaka, að
þeir hefðu orðið þar varir við
slæðing, og sumir, sem þar lágu
við, þóttust eiga þar erfiða
drauma. Af reimleikunum og or-
sökum þeirra heyrði ég þessa
sögu:
Haust eitt á 18. öld gerði mað-
ur úr Dýrafirði út bát sinn vest-
sem fellir af brjóstinu dægurs-
ins ok.“
Nú er viðhorfið til hestsins að
breytast frá því sem áður var.
Snöggar og óneitanlega að ýmsu
leyti æskilegar breytingar í
þjóöfélags- og atvinnuháttum
okkar íslendinga hin síðari ár
hafa gert okkur miklu óháðari
hestinum en áður var, og þann-
ig veikt það samband, þann
leyniþráð, sem svo lengi hefur
haldizt milli manns og hests og
átt hefur rætur sínar í dýrmæt-
ustu eðliskostum beggja aðila.
En þetta samband verður ekki
rofið með öllu að skaðlausu,
enda þótt hið ytra borð mann-
félagslegrar þróunar og hrær-
inga reyni að telja okkur trú um
það. Sú staðreynd verður ekki
umflúin, að við, sem getum tal-
ið okkur börn 20. aldarinnar,
þurfum í vissum skilningi á
leiðsögn og félagsskap að halda
við þessi mállausu, saklausu
börn náttúrunnar, sem búa yf-
ir meiri dyggðum og sálrænni
fegurð en mennirnir sýna venju^
legast í sambúðinni hver við
annan.
Gunnar Þorsteinsson.
ur í Lokinhamra, og fékk hann
viðlegu i fjárhúsi á Hjallhóln-
um. Formaður á bátnum var
ungur maður, sem Bjarni hét.
Hann var bráðduglegur, vaskur
og mikill fyrir sér. Hann hafði
fjóra háseta. Voru þrír þeirra
ungir menn og tápmikklir. Sá
fjórði var roskinn, og hét hann
Páll. Hann hafði einhver jarðar-
afnot í Alviðru í Dýrafirði, en
þar var fjölbýli. Hann hafði
kvænzt ekkju, sem hét Guð-
finna. Hún átti tvo sonu og eina
dóttur. Þau voru nú öll komin
af bernskuskeiði, en samt ekki
farin að heiman. Þau voru Páli
köld og konan sömuleiðis.
Hröktu þau hann að heiman til
róðra vestur í Arnarfjörð. Orð
lá á því, að ekki væri konan hon-
um trú. í kofa við Alviðrusjóinn
bjó ókvæntur maður. Hann hét
Einar Jóhann. Hann átti bát og
verbúð og var talinn vel fjáður.
Sagt var, að kona Páls væri við-
hald hans. Páll var meðalmaður
á vöxt og að afli og þótti gildur
háseti. Hann var lítt greindur
og þótti lundleiður, var nöldur-
gjarn og fúllyndur. Gerðust
margir til að erta hann. Var
hann brýndur á undirlægju-
hætti sínum heima fyrir og við-
haldi konu hans við Einar Jó-
hann. Félagar hans þetta haust
voru ekki barnanna beztir um
þetta. Hrjáðu þeir hann svo, að
hann mælti ekki orð dögum
saman, en stundum þaut hann
upp og grýtti í þá hverju því,
sem var hendi næst, en þeir voru
bæði sterkir og viðbragðssnögg-
ir, og höfðu þeir í öllum hönd-
um við hann.
Einn af hásetunum hét Eirík-
ur. Hann var hinum iðnari við
að kvelja Pál. En skyndilega tók
hann upp þann hátt að þykjast
vera vinur hans, og þótt Páll tor-
tryggði hann í fyrstu, trúði hann
honum þó að lokum, enda varði
Eiríkur hann fyrir hinum. Þá
var það, að Páll kallaði hann á
eintal og spurði hann, hvað hon-
um fyndist hann eiga til bragðs
að taka gagnvart Einari Jó-
hanni. Eiríkur sagði, að sjálf-
sagt væri að leita aðstoðar
galdramanns eins, sem byggi í
Mosdal í Arnarfirði.
„Þú skalt fá hann- til að senda
fantinum draug. Það ætti þó
alltaf að duga.“
Þetta þótti Páli raunar heilla-
ráð, en samt spurði hann, hvort
galdramaðurinn mundi ekki
verða svo dýr á hjálpina, að það
mundi verða sinni getu ofvaxið.
Eiríkur kvað galdramann þenna
eiga þrjá drauga, sem hann not-
aði til sendiferða. Væri hann
mjög ódýr á það, að sá þeirra,
sem minnstur væri fyrir sér,
skryppi nokkrar bæjarleiðir til
að bekkjast við menn. Hann
mundi trúlega gera sig harð-
ánægðan með einn bagga af
freðýsu. Páll taldi freðýsubagg-
ann ekki bjóðandi, nema hann
væri hálf vætt, en slík útlát
væru ekki neitt lítilræði fyrir
mann eins og sig. Eiríkur
kvaðst skyldu koma því til leið-
ar, að félagar hans öngluðu
saman í baggann.
„Ég læt Bjarna láta meira en
hina. Hann má við því.“
Eiríkur lét ekki sitja við orðin
tóm, og daginn eftir lagði Páll
af stað með baggann á fund
galdramannsins. Hann var tvo
daga í ferðinni og kom aftur
hinn kátasti. Kvað hann galdra-
manninn hafa tekið sér hið
bezta, sett fyrir sig nýtt selket
og spik og heitið sér að senda
strax á næsta degi einn af vika-
piltum sínum til að hitta Einar
Jóhann. Mundi sá þræll hafa
öðru að sinna en kvennasnatti
— fyrst um sinn. Félagar Páls
létu vel yfir för hans og kváðu
hann mundu vaxa í augum allra
nýtra manna við þessar aðgerðir.
Þeir félagar voru vanir að
fara heim um aðra hverja helgi,
sækja sér ýmsar vistir og flytja
heim skreið, en oft varð Páll eft-
ir. Fáum dögum eftir að hann
kom úr för sinni til galdra-
mannsins, var heimfarardagur.
Varð það að ráði, að Páll færi
hvergi. Skyldu félagar hans for-
vitnast um, hvað til tíðinda
hefði borið nyrðra, en láta að
engu getið orsaka þess.
Þá er þeir komu aftur, sögðu
þeir þau tíðindi, að svo mjög