Heima er bezt - 01.12.1951, Blaðsíða 33

Nr. 10
Heim'a er eeizt
321
um lygnum og djúpum, sem er
á mörkum Ytri-Húsa og Alviðru.
Stíflast oft lækur þessi af krapa
og hefur mörgum sinnum orðið
til í honum fé. Sögðu börn Guð-
finnu, að hún hefði farið út í
vökulok, án þess að hún nefndi,
hvert ferðinni væri heitið. Þótt-
ist fólk þegar vita, að hún hefði
farið ofan eftir til Einars Jó-
hans, því að öllum var kunnugt
um, að þangað lagði hún leiðir
sínar á síðkvöldum. Annar sona
hennar fór þangað og hitti Ein-
ar. Honum virtist bregða mjög
við tíðindin, og játaði hann það,
að Guðfinna hefði komið.
„Hún átti við mig lítið erindi,“
sagði hann, „og svo hélt hún af
stað heim eftir stundarkorn.“
„Þú fylgdir henni ekki?“ sagði
pilturinn.
„Ég bauð það, en hún afþakk-
aði, og við það lét ég sitja, enda
var veðrið gott, rétt það sást
koma föl úr lofti, þegar hún fór
frá mér.“
Frásögn Einars þótti engan
veginn ólíkleg, nema hvað ýms-
um þótti trúlegt, að Guðfinna
hefði verið seinna á ferð en Ein-
ar vildi vera láta. Mugga hafði
verið um nóttina, og var gizkað
á, að Guðfinna hefði sveigt of
mikið á hægri hönd, ef til vill
fyrir tilverknað draugs þess,
sem Mosdælingurinn hafði lof-
að að senda norður og talinn var
valdur að dauða hestsins, og
hefði Guðfinna gengið sig í læk-
inn eða draugurinn hrundið
henni í hann. Þó var þegar tek-
ið að kvisast um það, að Einar
Jóhann kynni að vera valdur að
dauða hennar, því að grannkon-
an þagði engan veginn yfir því,
sem hún hafði orðið heyrnar-
yottur að. En þegar Bjarni og fé-
lagar hans komu með lík Páls
og sögðu söguna af ævilokum
hans og afturgöngu, þótti þegar
einsýnt, að Páll hefði villt um
konu sína og hrakið hana í læk-
inn.
Ekki er neins sérstaks getið
um greftrun Páls, en sjálfsagt
hefur honum verið holað niður
utangarðs á Núpi. Hann sótti
mjög að Einari Jóhanni, og flutt
ist Einar burt úr Dýrafirði fyrir
ásókn hans. Hann flæmdi þá og
burt úr fjárhúsinu á Hjallhóln-
nm, Bjarna og háseta hans, en
Sagnfræði:
HERHLAUP HÚNA
Eftir Baldur Bjarnason magister
ÁÐUR FYRR á öldum kom það
stundum fyrir, að siðlausir hirð-
ingjar gerðu áhlaup á lönd akur-
yrkjuþjóða og friðsamra borgar-
búa, og fóru þar um með báli og
brandi. Einna frægastir af þess-
um hirðingjum eru Húnar. Á 4.
og 5. öld gerðu þeir mikinn usla
í Evrópu. Húnar eru upprunnir
á sléttum Mið-Asíu og Norður-
Asíu. Kínverskir annálar tala
um Húna á 1., 2. og 3. öld e. Kr.
Gerðu þeir þá oft innrásir í
Kína, en voru að lokum hraktir
þaðan, og fóru aftur vestur á
slétturnar í Mið-Asíu. Til varnar
gegn þeim, var hinn mikli Kína-
múr byggður. Seint á fjórðu öld
verða menn varir við Húna rétt
fyrir austan Volgu. Árið 375 fóru
þeir vestur yfir Volgu og lögðu
þá undir sig hið mikla Gota-ríki,
sem lá fyrir norðan Svartahaf.
Aust-Gotar urðu Húnum skatt-
skyldir, en Vest-Gotar flýðu und-
an þeim suður til Miðjarðarhafs,
oog komu til Ungverjalands. Á
ungversku sléttunum settust
þeir að um alllangt skeið. Urðu
flestar þjóðir í Mið-Evrópu og
suðurhluta Austur-Evrópu þeim
skattskyldar. Stóð Evrópumönn-
um mikill geigur af herskörum
Húna. Jordanis, sagnfræðingur
að öðru leyti var hann frekar
meinhægur. Hann hafði það
raunar til að hanga í snörunni
í dyrunum, svo að fé gekk ekki
inn, og útróðramenn ráku sig
þar stundum á hann, eftir að
nótt var orðin dimm. Þá heyrðu
þeir oft korr í myrkrinu, og
stundum lagðist hann á þá sof-
andi og tók fyrir háls þeim. En
þetta varð sjaldgæfara og sjald-
gæfara, eftir því sem lengra leið,
unz ekkert var eftir af aftur-
göngu Dauða-Páls nema mein-
laus slæðingur. En húsið var
heitið eftir honum og hét það í
bernsku minni.
(Heimildarmenn Guðbjartur
Jónsson og Jón Jónsson.)
Gota, segir svo frá: „Það er trú
manna, að þegar Fjölmar sonur
Gandreks mikla Gota-konungs
fór í austur-víking, þá voru í för
með honum galdrakonur, sem
kölluðust alrúnir eða helrúnir.
Voru þær reknar út á eyðimerk-
urnar austan við Meotísku fenin,
lögðu þær þá lag sitt við ára og
djöfla eyðimerkurinnar og fæddu
þeim börn. Afkomendur þessara
barna eru Húnar.“
Sýnir þessi þjóðsaga vel því-
líkur geigur vestrænum mönnum
hefur staðið af Húnum. Jordanis.
segir, að Húnar hafi lengi lifað
á veiðum og hafst við á auðnum
Mið-Asíu. En þá hafi það eitt
sinn viljað til, að nokkrir veiði-
menn úr flokki Húna eltust við
hind eina hvíta. Hljóp hún und-
an þeim inn í meotísku fenin, og
er hún hljóp yfir fenin, sáu Hún-
ar að þau voru fær yfirferðar,
tóku þeir sig þá upp og héldu
yfir fenin, og hófu hernað á
hendur kristnum mönnum. Hafa
menn það fyrir satt, segir Jor-
danis, að hindin hvíta hafi verið
illur andi, sendur til að vísa
Húnum leiðina til bústaða krist-
inna manna.
Húnar voru hirðingjar og
bjuggu í tjöldum. En stundum
þó í timburhúsum og moldarkof-
um. Hægt og hægt munu þeir
hafa farið að venja sig að hátt-
um akuryrkjuþjóðanna. Frægasti
konungur Húna var Attilla.
Hann kom fram á sjónarsviðið
kringum 430. Attilla var hermað-
ur mikill og landvinningamaður.
Hann fór herskildi víða um lönd
og náði veldi hans um skeið alla
leið vestur að Rín. í austri urðu
allir þjóðhöfðingjar, hvort sem
þeir voru germanskir, slavneskir,
finnskir eða Húnar, að játa hon-
um hollustu, alla leið austur að
Altai-fjöllum og norður að
barrskógum Austur-Evrópu og
ströndum Eystrasalts. Veldi Att-
illa var þó frekast lausleg ríkja-
samsteypa eða hernaðarbanda-