Heima er bezt - 01.12.1951, Qupperneq 20

308
HEIM'A ER BE'ZT
Nr. 10
HUGSJÓN OG
a
Ný heimili
um part af stríðsgróðanum, því
að straumurinn hafði löngu áð-
ur beinst í þessa átt.
Nú er enn einu sinni brotið
blað. — Vaxandi atvinnuleysi
herjar nú heimili starfsfólksins
við sjávarsíðuna, kvíði fyrir lífs-
afkomunni nístir að rótum,
heimili visna, skortur fer að
gera vart við sig og mannsefni
farast í rótinu. Mjög mikið er nú
farið að bera á vonleysi meðal
ungs fólks. Lífið er tilgangslaust
eftir að fé þrýtur í vösum og
ekki er boðið í vinnukraftinn,
hlaupavinnan veitir enga fró —
og örvæntingin setur svip sinn
á athafnir of margra.
Ef hægt er að búa þannig að
íslenzkum landbúnaði, að sá
sem leggur hönd á plóginn eygir
von um viðreisn og framtíð fyr-
ir sig og sína, þá snýst straum-
urinn við. Ef hægt er að beina
straumnum, þó ekki væri nema
að litlu leyti, aftur til sveitar og
engis, og þeir sem hefja hið
nýja landnám sjá og finna ár-
angur af striti sínu, samstarfi
sínu við frjómögnin í íslenzkri
mold, þá skapast ný von, ekki
aðeins fyrir þá, sem í sveitunum
búa, heldur og fyrir þá, sem nú
svipast um eftir fótfestu í lífs-
baráttunni við sjávarsíðuna.
Og að þessu er unnið, þó að
of lítið sé, og skammt virðist
miða, þegar litið er yfir landið.
Landnámsstjóri er fallegur tit-
ill, ég held helzt að það sé feg-
ursti embættistitill hér á landi.
Þrautreyndur ræktunarmaður í
tæpa þrjá áratugi ber þennan
titil, herra Pálmi Einarsson.
Hann sagði við mig einn dag-
Pálmi Einarssoon landnámsstjóri ræðir við Þorl. Sig. Sigurðsson, sem frá upphafi
hefur stjórnað skurðgröfunum. Milli þeirra stendur ungur bóndi, sem er i þann
veginn að taka við landi sínu. Hann heitir Sigurður Tómasson.

Teiknistofa landbúnaðarins hefur gert teikningar að húsum til að reisa á hinu nvja
landi. Húsið er ein hæð og ris, 8 metrar og 90 cm. á breidd og 13.50 metrar á lengd.
Á rishæð éru 2 stór herbergi og stór geyrhsla. Áætlað er að húsið koosti uppkomið
um 160 þúsund krónur. Lán eru veitt að nokkru til bygginganna og eru þau til 40 ára.
ÍSLENZKIR KAUPSTAÐIR
hafa vaxið of ört. Atvinnuvegir,
sem risið hafa upp þar, hafa ver-
ið eins og vindbólur, sem sprung-
ið hafa og horfið við minnsta
andblæ. Aðeins örfáir standa upp
úr og sanna lífsgildi sitt, og þá
fyrst og fremst sjávarútvegurinn
og nokkur hluti iðnaðarins.
Verzlunarstéttin er allt of fjöl-
menn fyrir svo fámenna þjóð, og
allmikið af iðnaðinum er ónýtt
þar eð afurðir hans eru miklu
verri en erlendar iðnaðarvörur
sömu tegundar, og þar við bæt-
ist, að vinnukfaftur dregst til
hans frá*öðrum nytsamari at-
vinnuvegum. Engum blöðum er
um það að fletta, að landbúnað-
ur og sjávarútvegur hafa verið
og eru sem stendur undirstöðu-
atvinnuvegir íslenzku þjóðarinn
ar, þó að segja megi, að með
aukinni raforkuvinnslu úr foss-
um og fljótum — og raunar gufu
einnig — geti þegar þar að kem-
ur, og ef heilbrigð þróun er lát-
in ráða hraðanum, orðið þriðji
atvinnuvegurinn, sem örugg lífs-
afkoma fólksins byggist á. En
þrátt fyrir það, þó að sjávarút-
vegurinn sé annar undirstöðu-
atvinnuvegur þjóðarinnar, flykk
ist of mikið af fólki utan um
hann, svo að ekki er rúm fyrir
það allt og starfsorkan liggur ó-
nýtt tímunum saman. Þetta allt
verður á kostnað annars undir-
stöðuatvinnuvegsins, landbún-
aðarins, en sú þróun hefur átt
sér stað um langt skeið, að fólk-
ið hefur flúið sveitirnar í von
um betri afkomu og meira fé-
lagslíf við sjávarsíðuna. Hér er
ekki aðeins átt við kapphlaupið
Heim'a er bezt
309
Nr. 10

Hér sést grunnteikning að íbúðarhúsinu. Vel má lesa skýringar teiknimeistarans,
Þóris Baldvinssonar, og þarf myndin ekki frekari skýringa við.
nýju landi
inn, er ég hitti hann í skrifstofu
hans:
„Það er engur blöðum um það
að fletta, að nú gengur bjartsýn-
isalda í ræktunar- og búskapar-
málum yfir þetta land. Mikill
fjöldi manna hefur áhuga á nýju
landnámi ekki aðeins í nýbýla-
hverfunum, heldur og á eyði-
jörðum. Fólk kemur í hundraða-
talimg leitar upplýsinga um að-
stoð til að reisa bú í sveit, en
því miður getum við ekki aðstoð-
að nema tiltölulega sárafáa. Það
er erfitt að hjálpa þeim, sem
standa með tvær hendur tómar.
En að þessum málum er unnið
af kappi, og ég hygg eins og
hægt er.
Þegar flestar jarðir voru í
eyði voru þær 1024 að tölu, en
af þeim tel ég að ekki sé hægt
að taka rúmlega 500 til nýrrar
ábúðar. Veldur þar margt. Þessi
kot eru mörg upp til fjalla og
heiða, langt úr leið og þangað
enginn vegur og ekki sími. En
fyrsta skilyrðið til nýs landnáms
er að möguleiki sé fyrir félags-
lífi.
Hið nýja landnám, sem nú á
sér stað, er þríþætt. í fyrsta lagi
stækka bændur jarðir sínar með
nýrækt. í öðru lagi skipta bænd-
ur jörðum sínum, svo að börn
þeirra geti fengið jarðnæði og
nýrækt er látin koma samtímis.
í þriðja lagi eru svo nýbýla-
hverfin, sem unnið er að að und-
irbúa til ræktunar og skipu-
leggja. Búið er að ræsa fram
land upp á um 2000 ha., en
stærst þessara hverfa eru Hvols-
völlur í Rangárvallasýslu,
Hvamms- og Hvolsland í Ölfusi
og Þinganes í Hornafirði. Ég
skal geta þess, að byrjað er nú
að byggja íbúðarhús á landinu í
Ölfusi, en ef miðað er við að
bændur þar leggi fyrst og fremst
stund á nautgriparækt, þá eiga
þeir að geta haft um 35 kýr á
landi sínu hver. Það er nauðsyn-
legt að hafa býlin það stór, að
þeir, sem þar búa, sjái framund-
an möguleika á því að byggja
upp afkomu sína. Það þýðir ekki
að benda ungum manni á land,
sem ekki á möguleikana til lífs-
bjargar í sér sjálfum fyrir hann
og fjölskyldu hans. Með striti
sínu við moldina verður hann að
finna að hún lætur undan hönd-
um hans — og það því betur, sem
handtök hans eru fleiri og meiri
alúð og umhyggja fylgir. Þetta
verður að vera meginsjónarmið-
ið í nýju landnámi.“
Þetta sagði landnámsstjóri.
Svo að segja hvar sem maður
fer um landið sér maður og finn-
ur hinn nýja svip. Hið nýja
landnám hófst í raun og veru
með jarðræktarlögunum frá
1923. Upp frá því var unnið að
því að bæta og auka ræktun
hins ræktaða lands, en útundan
urðu örreitiskotin og heiðabýl-
in. Um 1940 koma skurðgröf-
urnar til sögunnar og um leið
hefst nýræktin fyrir alvöru og
hefur fleygt geysimikið fram á
allra síðustu árum. En þess ber
Framh. á bls. 310
Vnnið land. Þessi mynd er af nýrœkt að Ásum i Gnúpverjahreppi. Sú jörð hefur verið
stækkuð mikið, en slik saga hefur gerst viða um land á síðustu árum.