Heima er bezt - 01.03.1954, Blaðsíða 24

88
Heima er bezt
Nr. 3
lækka börnin í augum félaganna
og sjálfs sín, geta hæglega
sprottið af því erfiðleikar. Ef
foreldrar t. d. banna seytján ára
dóttur sinni að nota varalit, þó
að allar vinkonur hennar geri
það, eða láta drenginn sitja yf-
ir litla barninu, meðan félagar
hans og jafnaldrar eru í bolta-
leik úti, þá gera foreldrarnir sig
sek um mikið óréttlæti og skiln-
ingsleysi.
Flestir foreldrar hafa víst ein-
hverjar ákveðnar hugmyndir
um, hvernig börn þeirra eigi að
haga sér, og börn eru undarlega
næm á að komast að því, hvað
foreldrarnir helzt vilja. Þegar
mamman, svo að dæmi sé tekið,
leyfir Pétri litla at róta í kom-
móðuskúffunni, en hreimurinn í
rödd hennar gefur til kynna, að
henni sé það eiginlega þvert um
geð, þá kemst Pétur í slæma
klípu. Orð móðurinnar leyfa
honum það, en hreimur raddar-
innar segir nei. Jafnvel þótt
honum hefði í fyrstu mislíkað,
hefði honum þó liðið betur, ef
móðir hans hefði strax sagt eitt-
hvað á þessa leið: „Ég vil ekki,
að það sé verið að róta í kom-
móðunni minni, því að þá get ég
ekki fundið neitt af því, sem ég
þarf að nota“.
Það er mikill misskilningur,
að börnum líði bezt, ef þau fá að
ráða öllu sjálf. Þvert á móti —
það gerir þeim einmitt erfitt
fyrir. Tökum dæmi um það, að
fara að hátta. Barnið er þreytt
eftir daginn, en vill þó ekki missa
af neinu. Vingjarnleg, en ákveð-
in skipun um að fara nú að
hátta, leysir vandamálið í einni
svipan.
Nærri því hvert einasta barn
fær reiðiköst, og á það þá oft
til að reyna að berja pabba eða
mömmu, eða hrópa eitthvað
þessu líkt: „Nú rota ég þig!“ eða
„Ég vildi að þú værir ekki til!“
Ef foreldrarnir fara að skamma
barnið undir slíkum kringum-
stæðum, eða gefa því löðrung,
verður árangurinn aðeins sá, að
foreldrarnir koma upp um sig, að
þau geta ekki stillt sig. Á hinn
bóginn er heldur ekki rétt að
láta sem ekkert sé, því að þá
lærir barnið ekki að þekkja
takmörkin milli hins leyfilega og
óleyfilega, og allra sízt mega for-
eldrarnir gera tilraun til að róa
barnið með því, að gefa því góð-
gæti, því að þá verður það sér
meðvitandi um vald sitt, og lærir
skjótt að nota sér reiðiköstin, til
þess að hafa eitthvað upp úr
þeim, eða sem vopn á foreldrana.
Ef móðirin svarar rólega eitt-
hvað á þessa leið: „Ég er svo
hnuggin af því að þú skulir vera
svo reiður við mig. Segðu mér
hvað er að“, þá hefur hún bæði
sýnt barninu að það er ekki al-
máttugt, þar sem hún guggnaði
ekki fyrir reiði þess, og með hinu
hægláta svari sínu hefur hún
einnig gefið því skilning af, að
það hefur gengið of langt, en þó
um leið viðurkennt rétt þess til
að hafa tilfinningar. Afleiðing
af skilningi hennar og styrkleika
verður sú, að barnið verður strax
rólegt.
Það er gullin regla, að láta sig
alltaf miklu skipta tilfinningar
barnsins, og á hvern hátt það
lætur þær í Ijós. Ég hafði eitt
sinn stálpaðan dreng til lækn-
ingar. Drengurinn var kominn á
afvegu. Á bernskuárunum varð
hann að fara á mis við kær-
leiksríka og ákveðna stjórn for-
eldra, en það er skilyrði til þess,
að úr barninu verði dugandi
maður. Hann sagði mér, að dag
einn, hann var þá sjö ára, hefði
hann tekið koffort og sagt við
mömmu sína: „Nú fer ég mína
leið! “ „Fyrir mér máttu það“,
svaraði móðirin, en þetta kæru-
leysislega svar hennar hafði
sært hann djúpt. Mömmu hans
gæti ómögulega þótt vænt um
hann, úr því að henni var sama
um, hvað hann gerði.
Þetta er því miður mjög
venjulegt. Þegar barnið hótar að
fara að heiman, meinar það í
raun og veru þetta: „Stöðvið
mig. Ef ykkur þykir vænt um
mig, þá segið, að ég megi ekki
fara!“ Með því að láta eins og
ekkert sé, ná foreldrarnir að vísu
þeim árangri, að barnið kemur
skömmustulegt aftur, en hin
hættulega tilfinning af að það sé
yfirgefið, hefur sezt að í huga
þess.
Það sem er mótsagnakennt
við hið svonefnda frjálsa upp-
eldi — í lökustu merkingu orðs-
ins — er það, að engan mundi
dreyma um, að leyfa fullorðn-
um manneskjum neitt svipað
frelsi. Stjórnleysið virðist ekki
eiga við okkur. Við búum okkur
til lög og reglur, og okkur mundi
ekki líða vel án þeirra. Það hlýt-
ur að vera skylda allra, sem ala
upp nýja borgara, að kenna
börnum að virða þau lög, sem
hafa velferð allra að takmarki.
Börnum líður alls ekki illa
undir fastri og ástúðarríkri
stjórn. Þau fá þvert á móti auk-
inn skilning á að pabbi og
mamma elski þau og vilji vernda
þau, Fyrir skömmu hlustaði ég á
samtal tveggja smátelpna.
„Leyfir mamma þín þér að leika
þér á götunni?" spurði María.
„Það veit ég ekki, hún segir
aldrei neitt við því“, svarar
Hanna. „Ég má það ekki“, segir
María og það var stolt í rödd-
inni, „því að mamma segir, að
þá geti ég orðið undir bíl“.
Stundum getur forboð frá full-
orðnum orðið til þess að bjarga
barninu út úr klípu, sem það get-
ur ekki komizt úr, án þess að
gera sér vansæmd. Ef til dæmis
fullorðinn maður skilur tvo
drengi, sem eru að fljúgast á,
losna báðir við þá skömm, að
hafa orðið undir í áflogunum.
Þegar ég var drengur, klifraði ég
oft upp í hátt tré í nágrenninu,
og hvað eftir annað kom það
fyrir ,að ég þorði ekki að klifra
hærra, þegar ég var kominn hátt
upp í tréð, en þorði heldur ekki
niður fyrr en fyrirfram settu
marki var náð, því að þá mundu
hinir drengirnir hlæja að mér.
Ég mótmælti auðvitað hástöfum,
þegar faðir minn bannaði mér að
klifra framar, en innst inni þótti
mér vænt um það.
Þeir foreldrar, sem af mis-
skildum „gæðum“ láta undir
höfuð leggjast, að kenna barninu
að hegða sér meðal ókunnugra,
gera því í raun og veru margfalt
erfiðara fyrir. Fái barnið ná-
kvæma leiðbeiningu um, hvernig
það á að haga sér þegar gestir
eru, verður það öruggt og ófeim-
ið. Árangurinn verður, að barnið
nýtur þess að heilsa upp á gest-
ina og vera þeim hjálplegt. En
það barn, sem enga hugmynd
hefur um, hvernig það á að haga
sér, verður klaufalegt, uppgerð-
arlegt og plága bæði fyrir
heimilisfólk og gesti.
Eftir því sem barnið þroskast,
mega foreldrarnir slaka á aga
þess. Barnið verður frjálsara og