Heima er bezt - 01.01.1956, Qupperneq 13

Nr. 1-2 Heima 11
--------------------------------er bezt-----------------—----------
orðin nokkur tízka, að mönnum finnist jólin eiga
að vera hvít, svo að ekkert skorti á skrautið um
hátíðarnar. Sennilega er þetta vegna útlendra áhrifa.
Það var snjór á flestum dönskum jólakortum, sem
bárust hingað fyrr á árum. En á íslandi hefur það
jafnan þótt ráðleysi að óska eftir snjóum, enda
hafa flestir verið illa búnir til að mæta þeim. Ekki
gat Guðmundur á Sandi einu sinni fellt sig við, að
menn tignuðu fegurð jökla og öræfa, sem önduðu
frá sér nágusti. Misjöfn er þó afstaða manna og
gaman að bera hana saman. Siglfirðingar og ýmsir
aðrir Norðlendingar leika til dæmis á snjóinn í
bókstaflegri merkingu og gera hann að þjóni sín-
um, er veitir skíðum þeirra skrið og æskunni holla
hreyfingu. Og hvað gera Eskimóar? Þeir byggja úr
snjónum hlýja bústaði, sem geyma margar ham-
ingjusamar fjölskyldur um heimskautanætur. Fyrir
þær er snjóleysi sama og húsnæðisleysi. í Reykjavík
liggur snjórinn ekki eins mikinn hluta árs, en þeg-
ar hann kemur, fylgir honum fátt gott, en oft ófærð
og mjólkurleysi. Og þá sjaldan, að vinir okkar Eng-
lendingar fá að sjá snjóinn, þá skelfur margur í
köldum húsum, það frýs í vatnsleiðslum, menn
kaupa sig af vanefnum inn í kvikmyndahús til þess
að njóta þar miðstöðvarhitans eina stund. Og
Parísarbúar frjósa í hel, þegar föl kemur á jörð og
dálítil kuldagjóla. Ef dæma skal eftir þessu, þá er
enginn vafi á því, að Grænland er á hærra menn-
ingarstigi en Frakkland. En menningarmál eru ekki
á dagskrá hér, og við höldum áfram að tala um
veðrið og snjóinn.
Margir vegir urðu ófærir um jólin vegna snjó-
anna. T. d. mátti heita, að allar samgöngur legðust
niður á Norðurlandi um tíma, og sunnan lands
gerðist það, að Hellisheiðar- og Krýsuvíkurleið urðu
báðar ófærar um svipað leyti. Undanfarna tvo ára-
tugi hefur verið töluvert rætt um kost og löst á
þessum tveimur leiðum. Enginn neitar því, að
Krýsuvíkurleiðin sé lengri. Hinu hefur verið haldið
fram, að hún væri mun snjóléttari, og mun sú
skoðun fyrst og fremst vera byggð á reynslu, en ekki
á beinum rannsóknum. Við skulum nú vita, hvort
veðurfarsskýrslur og athuganir geta nokkra vísbend-
ingu gefið í þessu deilumáli.
Snjóþyngsli eru fyrst og fremst háð tvennu, úr-
komumagni og hitafari. Athugum fyrst mun hitans
á Hellisheiði og Krýsuvíkurvegi. A veturna verður
hitinn yfirleitt því lægri sem innar dregur í landið,
og bendir það til þess, að kaldara sé á Hellisheiði.
Auk þess kemur það til, að hún liggur hærra frá
sjó, hitinn lækkar að meðaltali um hálft stig á
hverjum hundrað metrum sem ofar dregur frá sjáv-
armáli. Fullvíst er því, að kaldara er á Hellisheiði.
Af þessu leiðir nú þetta: Ef ársúrkoman væri jöfn
á báðum leiðum, hlyti sá hluti hennar, er fellur
sem snjór, að vera meiri, þar sem kaldara er. I öðru
lagi verða þíðurnar færri, og þetta livottveggja veld-
ur meiri snjóþyngslum. í þriðja lagi verður hitinn
oftar fyrir neðan frostmark á kaldari staðnum, og
þess vegna verður oftar skafrenningur, sem fyllir
slóðir, jafnvel þótt snjóalög væru jafnmikil. Og nú
er komið að úrkomumagninu. Um 1930 voru gerð-
ar úrkomumælingar í Hveradölum um 6 ára skeið.
Þær sýndu, að úrkoman er þar mun meiri en á öll-
um veðurstöðvum á láglendinu í kring. Ársúrkom-
an reyndist hátt á þriðja þúsund mm. í Reykjavík
er hún aðeins um 900 mm, en 12—1500 á láglend-
inu austanfjalls. Allt ber að sama brunni: Hellis-
heiði er að jafnaði mun snjóþyngri en Krýsuvíkur-
leið, og breytir engu um það, þótt svo geti viljað
til, að ófært verði á báðum leiðum samtímis. Eftir
jólin hefur líka sýnt sig, að mun erfiðara var að
halda Hellisheiðarvegi færum.
Það, sem hér hefur verið sagt um Hellisheiði, á
að mörgu leyti við um aðra fjallvegi landsins, Odds-
skarð og Siglufjarðarskarð, svo að eitthvað sé nefnt.
Hitinn lækkar og úrkoman eykst, eftir því sem
hærra dregur frá sjó. Þessar lífæðar heilla byggða
stíflast oft í fyrstu snjóum og opnast ekki fyrr en
seint á vorin. Hvað unnt er að gera til úrbóta í þessu
efni er ekki verkefni okkar að ræða. Líklegt er þó,
að betur megi nota nútíma verksvit og vélar í þessu
skyni, en gert hefur verið. Snjóýtur þurfa alltaf að
vera til taks. Þessir tiltölulega stuttu vegir þurfa að
vera steinsteyptir, svo að aurinn vaðist ekki upp,
þegar vatn rennur á veginn úr snjógöngum og ná-
lægum sköflum. Og þar sem verstu klifin eru, mætti
jafnvel gera göng í bergið.
Enn eru ónefnd þau áhrif snjóalaga, sem örlaga-
ríkust hafa reynzt í sögu þjóðarinnar, liagleysi fyrir
búfé. Samkvæmt skýrslum Veðurstofunnar gefur
meðalbóndinn sauðfé sínu ekki nema 1/5 af fullri
gjöf til jafnaðar á tímabilinu október—maí. Haginn
er því notaður að fjórum fimmtu hlutum, og hefur
sýnilega mikla fjárhagslega þýðingu. En því ber
ekki að neita, að ávallt er það nokkur áhætta að
treysta mikið á beit. Vetur eru misjafnir hér á landi,
og þótt öll býli landsins væru skírð upp og kölluð
Smáragrundir og Birkibrekkur og Sólvangar, eins
og nýbýlin á seinustu árum, þá mun snjórinn halda
áfram að falla fyrir því; það getur jafnvel komið
Framhald, á bls. 32.