Heima er bezt - 01.01.1956, Qupperneq 26

24 Heima Nr. 1-2
--------------------------------er bezt----------------------------
urt það mál verið, sem til hagsbóta horfði, svo að
Franklín væri þar ekki í fararbroddi, svo sem í um-
bótum á hreinlæti og lifnaðarháttum almennings
á heilsusamlegri hátt en verið hafði.
En þótt iðn hans, blaðamennska og opinber störf
sýndust ærið nóg verkefni, gafst honum samt tóm
til vísindalegra rannsókna og tilrauna. Hann hafði
ungur heillast af náttúruvísindunum, einkum eðlis-
fræði. Gerði hann margar athugasemdir á því sviði,
og uppgötvanir, sem höfðu hagnýta þýðingu, t. d.
fann hann upp ofn, sem nýtti betur eldsneyti en
áður. En langfrægastur varð hann fyrir rannsóknir
sínar í rafmagnsfræði. Sýndi hann og sannaði með
tilraunum, að eldingar eru rafmagnsneistar. Tókst
honum að leiða rafmagn úr þrumuskýi í flugdreka,
og varð sú uppgötvun til þess, að hann fann eld-
ingavarann, sem settur er á hús, til að varna því,
að eldingu slái niður í þau, en þrumueldur hafði
fyrir þann tíma oft valdið stórfelldu tjóni víða um
lönd. Fyrir vísindaafrek sín varð Franklín víða
kunnur, ekki einungis um Ameríku, heldur einnig
í Evrópu, þar sem vísindafélög og háskólar keppt-
ust um að votta honum sæmdir.
Mestan orðstír hefir Franklín þó getið sér vegna
stjórnmálastarfsemi sinnar. Hóf hann stjórnmála-
feril sinn heima í Philadelphiu, en árið 1736 var
hanri kjörinn ritari fylkisþings Pennsylvaníu. Veitti
það starf honum aðgang að málefnum fylkisins, en
atkvæði um þau hafði hann ekki, meðan hann var
ekki þingmaður, en það varð hann 1751, og var
þá vissulega öllum mönnum kunnugri stjórnmál-
um og þjóðfélagsháttum fylkisins. Varð hann brátt
áhrifamesti maðurinn í þinginu, og var hann þó
aldrei talinn mikill ræðuskörungur, en vann menn
á mál sitt með ljúfmennsku og drenglyndi.
Eins og fyrr segir voru Bandaríkin ennþá brezk
nýlenda. Fylkin voru sjálfstæð innbyrðis, og sam-
vinna milli þeirra lítil sem engin. Kanada laut um
þessar mundir Frökkum, og þar sem sífelldar róst-
ur og styrjaldir voru milli Frakka og Breta, þá
urðu nyrztu nýlendurnar oft fyrir árásum úr þeirri
átt. Franklín varð fyrstum manna ljóst, að nauðsyn
væri á því, að fylkin hefðu nánari samvinnu sín á
milli, einkum til þess að verjast árásum, því að svo
mátti heita, að þau væru varnarlaus. Einnig taldi
hann, að betri skipan þyrfti að komast á um sam-
band þeirra við Bretland. Á fundi, sem haldinn
var af fulltrúum 7 hinna norðlægari fylkja 1754,
lagði hann fram tillögur um, að þau gerðu með sér
bandalag, til að verjast innrásum Frakka. Fylkja-
sambandi þessu skyldi stjórnað af sameiginlegum
landstjóra, sem Bretakonungur skipaði, og á alls-
herjarþingi nýlendnanna hefðu þær fulltrúa eftir
stærð þeirra og fólksfjölda. Með öðrum orðum,
hann vildi koma á líku skipulagi og tekið var upp
í Kanada löngu seinna. En bæði nýlendurnar og
Bretastjórn höfnuðu þessum tillögum. Nýlendurn-
ar óttuðust, að þær myndu hver um sig glata ein-
hverju af sjálfræði sínu, og Bretastjórn taldi, að
með þessu fengju þær of mikið frelsi gagnvart móð-
urlandinu. Ýmsir fróðir menn hafa þó síðar látið
sér til hugar koma, að ef fylgt hefði verið ráðum
Franklíns í þetta sinn, væri óvíst, hvort Bandaríkin
hefðu nokkru sinni sagt sig úr lögum við Breta.
Þegar styrjöldin við Frakka hófst 1756, gekk
Franklín fast fram í að stofna sjálfboðaher, og efna
til virkjagerðar á landamærum Kanada. Jafnframt
eggjaði hann þess mjög, að Kanada yrði náð úr
höndum Frakka, því að meðan þeir réðu þar lönd-
um, gætu nýlendurnar aldrei verið óhultar.
Árið 1757 var Franklín sendur af fylkisþingi
Pennsylvaníu til Englands í mikilvægum erindum.
Svo stóð á, að afkomendur Williams Penn, sem
stofnað hafði nýlenduna, áttu þar stórmiklar jarð-
eignir. Kröfðust þeir sérréttinda sér til handa um
skattagreiðslu. En fulltrúarnir á fylkisþinginu vildu
skattleggja þessar eignir, sem aðrar, og það því
fremur, sem fylkið var í fjárþröng vegna styrjaldar-
innar við Frakka. Landeigendurnir sátu í Englandi,
voru þeir auðugir og áhrifaríkir, svo að brezka
stjórnin lét mjög að orðum þeirra. Erindi Franklins
til Englands var að fá þessu kippt í lag, að landeig-
endur yrðu að greiða skatta sem aðrir menn. Þótt
við ramman reip væri að draga, tókst ferðin svo
giftusamlega, að Franklín vann þar fullan sigur.
En ferð þessi varð honum ekki síður mikilvæg að
öðru leyti. Hann kynntist mörgum ráðamönnum í
Englandi, og vann vináttu þeirra og traust, og ensk-
ar menntastofnanir hylltu hann fyrir afrek hans
í vísindum. Varð hann eftir ferð þessa langkunn-
asti maður Ameríku í Evrópu.
Eftir heimkomuna naut hann enn meira trausts
og virðingar en áður, og þótti nú fylkismönnum,
sem engin ráð væru ráðin án hans, og önnur fylki
en Pennsylvanía leituðu og trausts og ráða, þar sem
Franklín var. En brátt dró nú til stærri tíðinda.
Bretastjórn var í sífelldri fjárþröng, og lagði eftir
eigin geðþótta skatta á nýlendurnar. Franklín hafði
áður, bæði heima fyrir og í Englandi, haldið fast
fram, að nýlendurnar hefðu rétt til að setja og
semja lög, og leggja á skatta, sem konungur einn
staðfesti og jafnframt harðneitaði hann einhliða