Heima er bezt - 01.01.1960, Page 13

stöðum, meðan Gísli var þar. Gerði Símon þá vísu um
allt fólkið á heimilinu, nema Gísla. Vinnukona nokkur
þar á staðnum segir þá við hann eitthvað á þá leið, að
ekki megi hann gleyma smalanum. Símon tekur vel í
það og segir þegar:
Um fjöll og dali fóthvatur
fer sem hvirfilbylur
gæða halur gagnlegur
Gísli smali Jóhannsbur.
Þegar Gísli fór frá Þorbergsstöðum var hann orðinn
17 ára að aldri, og byrjar hann þá búskap um vorið á
fjórða parti úr jörðinni Kambsnesi í Laxárdal. Bústofn-
inn var eitt kúgildi (6 ær), sem fylgdi jörðinni eða
partinum, og svo áttu þau móðir hans og hann þrjár
ær, einn hest og kú.
Ástæðan til þess að hann byrjaði svo snemma bú-
skap, mun aðallega hafa verið sú, að Guðbjörg móðir
hans hafði þá eignazt annan son, Einar að nafni, með
Eyjólfi Einarssyni, skósmíðanema í Stykkishólmi. Hann
dó 19 ára að aldri. Fyrir henni lá þá ekkert annað,
fremur en fyrr, en hrekjast út úr hreppnum, því þar
var henni ekki vært fyrir.þeim, sem hreppsmálum réðu.
Á þessum tímum var fátækt mikil víða í landinu, og
einnig í Laxárdal. Þeir fátækustu höfðu þá lítið annað
matar en grasagraut að leggja sér til munns, jafnvel svo
tímum skipti. Allt varð að spara og einnig ljábrýnin,
því innflutningur þeirra var mjög takmarkaður og
kaupgetan líka lítil hjá almenningi. Og til þess að spara
brýnin höfðu sumir þann sið, þegar þau voru orðin
svo stutt að þeir gátu ekki brýnt með þeim, að þeir
stungu stubbunum upp í sauðarhorn, til þess að nýta
þá sem bezt út.
Á þessu tímabili, eða árið 1895, var fyrsti vegarspott-
inn lagður frarn í Laxárdal á milli Svarfhóls og Grafar.
Og þeir sem unnu þá að þeirri vegagerð, báru ofaní-
burðinn í pokum á bakinu.
Á þessum árum urðu allir hinir fátækari menn að leita
meira og minna eftir atvinnu utan heimilis til þess að
geta lifað og þeirra á meðal var Gísli. Atvinnu var þá
helzt að fá, þegar skip komu, við uppskipun á vörum
í Búðardal. Þá var engin bryggja komin í Búðardal og
varð því að vaða í klof og mitti fram að uppskipunar-
bátnum og aftur til lands með 200 pund á bakinu, og
þá upp háan stiga er lá á loft upp þar í vöruhúsinu.
Eitt sinn kom það fyrir að uppskipunarbáturinn
strandaði á smá skeri þar framundan. Þegar þetta skeði
var Bogi Sigurðsson kaupmaður í Búðardal. Hann bið-
ur þá Gísla að vaða fram að bátnum og losa hann, ef
kostur væri. Gísli fór þegar og veður svo langt út að
hann nær til bátsins og náði þá sjór honum allt að hönd-
um. Hann ýtti þá snöggt á bátinn frá sér, en hann var
lausari á skerinu en Gísli hugði. Gísli skall því í sjó-
inn, en missir þó ekki handfestu af borðstokk bátsins
og getur hann þá sveiflað sér upp í bátinn á síðustu
stundu. En eftir þetta bað var hann allur holdvotur og
Pálssel.
þannig vann hann samt til kvölds, eins og ekkert hefði
komið fyrir.
Aldamótaárið flutti Gísli frá Kambsnesi fram að
Hömrum í Laxárdal. Þar bjó þá Jón Jónasson, síðar
hreppstjóri. Hann var einnig á tímabili starfsmaður hjá
R. P. Riis verzlun, Borðeyri, markaðshaldari o. fl.
Gísli tekur þar hálfa jörðina á leigu, og eru þar þá
peningshús uppistandandi yfir einar 20 kindur. Og svo
voru bæjarhús af sér gengin að ánamaðkar og annar
álíka fénaður hrundi niður í rúmin, þar sem fólkið svaf.
Þegar hér er komið frásögn, er Gísli giftur Ólínu
Guðjónsdóttur frá Staðarhóli í Saurbæ, Ólafssonar.
Hún var systir Þóru Guðjónsdóttur veitingakonu á
Borðeyri. Ólína var mjög heilsulítil og lá hún í rúm-
inu meiri hlutann af þessu eina ári er þau voru á
Hömrum. Og hafa áðurnefnd húsakynni að líkindum
ekki bætt þar um.
Nú þegar þetta er ritað (1959) er Gísli orðinn 84 ára
og kominn aftur að Lambastöðum, eftir 78 ár. Hann
hefur nú verið þar í húsmennsku í nokkur ár, sem kalla
má þó búskap, þótt í smærri stíl sé en áður var, og
hefur hann þá verið við búskap í 67 ár, eða allt að því
sjö tugi ára.
Gísli var glæsilegur maður á yngri árum, eins og
meðfylgjandi mynd ber með sér. Hann var einn af
þeim mönnum, sem grunurinn leyndist í um mikil fyr-
irheit, fyrirheit, sem urðu þó aldrei ráðin nema að
nokkru. Og ætti þar við það sem Stefán G. segir:-----
Það gull, sem að óþeltkt í aurunum lá og atvikið gróf
ekki til.---
Þjóðfélagið var ekki að grafa eftir slíkum hlutum á
þeim árum, eins og framangreind frásögn ber með sér.
En það sem að mestu máli máske skiptir er það, að hafa
aldrei glatað manninum í sjálfum sér, þrátt fyrir fá-
tækt og ýmsa erfiðleika í lífinu, og finnst mér því, að
vel eigi hér við, að endingu þessara lína, orð Stefáns G.:
----að lepja upp mola um lífsins stig,
en láta ekki baslið smækka sig.
Heima er bezt 9