Heima er bezt - 01.01.1960, Page 38

HEIMA ______________
BEZT BÓKAH 1 LLAN
Einar Kristjánsson: Dimmir hnettir. Akureyri 1959.
Bókaútgáfan Víðifell.
Þetta er þriðja smásagnasafnið, sem Einar Kristjánsson gefur
út, svo að hann er ekki lengur neinn viðvaningur í smásagnagerð.
• '
Ast og hatur
Framhald af bls. 29 -------------------------------
— Þú tekur undir fætur Jóns, en ég undir herðar hon-
um, svo berum við hann heim að Austurhlíð.
Atli hikar. Hatrið til Jóns ólgar í brjósti hans. Nú er
tækifæri til að hefna fyrri kynna. En samhliða þeirri
rödd rís önnur ný í sál hans. Hvað hefði hann sjálfur
viljað láta gera fyrir sig í kringumstæðum Jóns? Rétta
sér bróðurhönd. Neiti hann nú að hjálpa, glatar hann
ekki einungis sínu eigin drengskaparheiti, heldur áliti
og virðingu sonar síns líka. Nei, ódrengur vill hann
ekki vera, hvað sem öðru líður. Hann gengur til Jóns
og tekur undir fætur hans, en Jónatan lyftir undir
herðarnar, og svo halda þeir af stað heim að Austur-
hlíð.
Mæðgurnar í Austurhlíð sitja báðar inni í baðstofu
við handavinnu. Harðskeyttur norðanbylurinn hvín
ömurlega umhverfis bæinn. Anna lítur upp frá vinnu
sinni og segir við Lilju: — Ósköp lætur veðrið illa.
— Já, það er stöðugt að versna.
— Og pabbi þinn er ókominn úr fjárhúsunum. Hann
er óvanalega lengi að gefa fénu í dag. — Ég fer að
verða hrædd um hann. Framhald
Fyrir sextíu árum
Framhald af bls. 17 ---------------------------------
skapar. Aldamótaljóð þjóðskáldanna urðu herhvöt til
þjóðarinnar.
Þessi nýfermdu ungmenni sóttu fram í fylkingum
nýrrar aldar svo að 3 piltanna urðu hreppstjórar, og hin
öll nýtir menn hvert á sínu sviði.
Sveitin þeirra, Lónið, er nú fámennari en fyrr, eins
-og flestar sveitir austanlands. Ein jörð hefur farið í
eyði, og einbýli er á flestum hinna.
Þrátt fyrir fólksfæð hafa lönd verið ræst og ræktuð,
brýr byggðar, vegir lagðir og bílar og vélar syngja
sinn söng. í steinsteyptu fundahúsi, sem byggt var 1912,
syngur fólkið: Eldgamla Úlfljótssveit enn býr í þínum
reit sumar og sól o. s. frv.
Enda sést það brátt, að hann kann með þá hluti að fara. Sögurnar
eru yfirleitt hnitmiðaðar, útúrdúralausar og hlýða lögmálum
smásögunnar. Eitt af megineinkennum höfundar er kímni hans,
sem þó hverfur of oft yfir í napurt háð.
Sögurnar eru býsna jafnar að gæðum, en bezt er þó fyrsta sagan,
Heiða-Lísa. Höfundur teflir þar fram andstæðunum svo haglega,
að fáir myndu betur gera. Kjörgripur er og góð saga, og löngum
harmleik mannlegs lífs er þar brugðið upp í skyndimynd. Man
eg þig mey sýnir oss, hversu fljótir vér erum að gleyma, jafnvel
sárum hörmum. I stuttu máli sagt, sögurnar eru vel gerðar, en
betur mvndi höfundur ná sér á strik, ef hann slævði nokkuð eggj-
ar kaldhæðninnar en temdi sér hina léttu kímnigáfu, sem hann
á í fórum sínum.
C. W. Ceram: Grafir og grónar rústir. Björn O. Bjöms-
son íslenzkaði. Bókaforlag Odds Bjömssonar. Akur-
cyri 1959.
Það, sem fyrst vekur athygli á bók þessari er, hversu fögur hún
er að ytri gerð. Myndarlegt brot, aragrúi fallegra mynda, sem
sumar eru í litum, skýrt og fagurt letur og smekkvísleg uppsetn-
ing. En er þetta þá nokkuð annað en fögur myndábók til að gleðja
augað? Ekki þarf lengi að blaða í bókinni, til að fá svar við
þeirri spurningu. Hún er þrungin að efni, sem bæði er skemmti-
legt og vænlegt til fróðleiks, en myndir og lesmál fellt saraan af
frábærum hagleik í órofa heild. í bókinni er lesandinn leiddur
um töfraheima horfinnar hámenningar. Honum eru sýndar svip-
myndir úr lífi Rómverja hinna fornu. Umhverfi Hómerskvæða
verður þarna Ijóslifandi. Borgir, sem týndar höfðu verið öldum
saman inni í frumskógum Mexíkó, stíga fram á sjónarsviðið, svo
að eitthvað sé nefnt, en svona mætti lengi telja. En sem eins konar
undirspil er svo saga og athafnir þeirra afreksmanna fornfræð-
innar, sem lyft hafa tjaldinu frá hinu forna lífi og menningu
og gefið oss færi á að skyggnast um hina löngu liðnu tíma. Frá-
sagnir bókarinnar eru stuttar og meitlaðar, en ásamt myndunum
kveikja þær löngun til að vita meira, skyggnast dýpra inn í þessa
huldu heima, og er slíkt einkenni góðra bóka. Þýðingin hefur
tekizt vel, og er hún þó ekkert áhlaupaverk, því að auk annarra
erfiðleika varð lengd hverrar greinar að vera hnitmiðuð við til-
tekinn orðafjölda að kalla má. f stuttu máli sagt: Hér er fögur
bók, skemmtileg og menntandi.
Kristján Eldjám: Stakir steinar. Akureyri 1959. Bóka-
útgáfan Norðri.
Hér birtast nokkrir þættir um muni og minjar í Þjóðminja-
safni voru ásamt hugleiðingum í sambandi við þá. Höfundi er
gefin sú náðargáfa, að kunna að sjá furðumarga og merkilega
hluti, þar sem við hinir sjáum einungis ryðgaðan járnmola, eydd-
an koparskjöld, skinið bein eða feyskinn viðardrumb. Þegar Krist-
ján Eldjárn hefur farið um þessa hluti höndum, horft á þá og
lifað með þeim um skeið, rís upp af þeim löng saga, sem hann
segir oss á heillandi hátt. Og ekki að tala um, ef hann hefur
handa á milli silfurbúið drykkjarhorn eða haglega skorna fjöl.
Skáldskapur og vísindi fara þar saman á hinn skemmtilegasta hátt,
34 Heima er bezt