Heima er bezt - 01.02.1968, Blaðsíða 11

Mikih ritverk um íslenzka hestinn
Nfú eru liðin 36 ár síðan hin merka bók Theó-
dórs Arnbjarnarsonar, HESTAR, kom út á
vegum Búnaðarfélags íslands. — Sú bók hlaut
miklar vinsældir og seldist upp á tiltölulega
stuttum tíma. Theódór var landsþekktur maður og
ráðunautur í hestarækt á árunum 1920—1939.
Hestamenn og bændur hafa mjög saknað þess, að
ekki skuli vera til á bókamarkaði landsins ýtarlegt rit-
verk um íslenzka hestinn, svo merkilegt og mikið efni,
sem hann er og vel til ritverka fallinn frá mörgum
hliðum séð. Að vísu bættu hér úr hinar einstöku sögu-
bækur Ásgeirs frá Gottorp „Horfnir góðhestaru, og
fyrir þá, sem taka reiðmennsku og tamningar fræðileg-
um tökum, var bók þeirra Gunnars Bjamasonar og
Boga Eggertssonar „A Fákiu mjög gagnleg hjálp, og
átti Landssamband hestamannafélaga skilið þakkir fyrir
það framtak, en þessi bók er uppseld fyrir löngu.
Það eru nokkur ár síðan Bókaforlag Odds Björnssonar
fékk vitneskju um, að Gunnar Bjarnason, kennari á
Hvanneyri, sem hafði verið ráðunautur í hestarækt og
frumkvöðull í félagsmálum bænda og hestamanna í
kynbótum og hestamennsku árin 1940—1961, hafði í
fórum sínum handrit, sem hann hafði áhuga á að fá
gefið út. Hann hafði fengið leyfi Búnaðarfélags íslands
til að semja við útgefanda að eigin vilja um útgáfu þessa
handrits. Við nána athugun á handriti Gunnars, varð
forráðamönnum Bókaforlags Odds Björnssonar ljóst,
að hér var á ferðinni yfirgripsmikið ritverk, bæði
fræðsluefni og skemmtiefni og óvenjulega myndskreytt,
sem mjög þurfti til að vanda og taka mundi langan tíma
að gefa út.
Nú er á leiðinni frá Bókaforlaginu fyrsta bindi þessa
ritverks, stórt og myndarlegt (í sama broti og Búfjár-
fræðin) skreytt fjölda mynda. Efni þess skiptist í kafla.
Fyrsti kaflinn er starfssaga ráðunautarins árin 1940 til
1950, og segir Gunnar þar frá fyrstu kynnum sínum af
hestum íslands og hestamönnum. Ferðaðist hann á þess-
um árum nálega urn allt land, hélt góðhestasýningar og
hitti að máli mikinn fjölda bænda víðsvegar um landið.
Segir Gunnar mjög skemmtilega frá ferðum sínum og
kynnum af mönnum og hestum á þessu tímabili. Auk
þess að vera mjög fróðlegur, er þessi kafli bókarinnar
bráðskemmtilegur aflestrar.
Næsti kafli fjallar um starfsemi hrossaræktarfélaga
og hrossaræktarsambanda, og nær sú saga allt frá því
upp úr síðustu aldamótum til 1960. Efni þessa kafla er
tekið úr ferðabókum ráðunauta Búnaðarfélagsins, og
hefur þessi fróðleikur hvergi komið áður fyrir almenn-
ingssjónir. 1 þessu fróðlega yfirliti, annál hrossaræktar-
Gunnar Bjarnason er hér á mynd með hestinum Dreyra frá
Alfhólum.
félaganna, geta menn í hinum ýmsu byggðarlögum
landsins séð glögglega, hvernig hrossastofn hvers byggð-
arlags og hrossaættir eru saman settar úr ýmsum ólík-
um þáttum.
Að síðustu kemur svo sá þáttur bókarinnar, sem
landsmenn hafa beðið eftir með eftirvæntingu í áratugi,
má segja, en það er ættbókin, og í þessu 1. bindi, er ætt-
bók og niðjatal stóðhesta, sem fengið hafa fyrstu verð-
laun á sýningum eða valdir hafa verið til undaneldis og
notaðir til að móta íslenzka hestakynið frá aldamótum
til 1960. Er hér alls um að ræða 560 stóðhesta, og auk
lýsinga og niðjaskrár eru myndir af talsverðunt hluta
þessara hesta.
/ öðru bindi verður ættbók fyrir verðlaunaðar hryss-
ur frá sama tímabili ásamt niðjatölum og starfssaga
ráðunautarins tímabilið 1950—1962, en á þeim tíma
starfar hann mest með hestamönnum landsins í bæjum
og sveitum, og ault þess á hann atburðaríka sögu erlend-
is á þeim árum, er hann vann íslenzka hestinum svo
marga aðdáendur í ýmsum löndum, að það varð grund-
Framhald á bls. 55.
Heima er bezt 47