Heima er bezt - 01.02.1968, Blaðsíða 20

ÞATTUR ÆSKUNNAR
RITSTJOHI
Hnappadalur
(Fy rri hluti)
Þrír syðstu hreppar sunnanfjalls á Snæfellsnesi heita
Hnappadalssýsla. Fyrrum var Hnappadalssýsla sama
lögsagnarumdæmið og Mýrasýsla, en um 1870 var
Hnappadalssýsla sameinuð Snæfellsnessýslu og sýslufé-
lagið nefnt Snæfellsness- og Hnappadalssýsla. En þrátt
fyrir þessar breytingar á lögsagnar-umdæmunum, þá
heldur Hnappadalssýsla ennþá sínu gamla, góða
nafni. Allir bæir í þessum sveitum eru því ennþá innan
Hnappadalssýslu, þótt sýslufélagið heiti Snæfellsness-
og Hnappadalssýsla.
Þeir sem fara leiðina frá Borgarnesi vestur á Snæfells-
nes, koma eftir 30 km akstur vestur að Hítará. Er þá
komið að sýslumörkum Mýrasýslu og Hnappadals-
sýslu. Ef litið er til hægri, þá blasa við sýn há og klett-
ótt fjöll. Er þar austast Fagraskógarfjall með Grettis-
bæli. En Grettisbæli er tindóttur fjallskambur með snar-
brattar sandskriður hið neðra. Vestan við Fagraskóg-
arfjall er Kaldárdalur og norðvestan við Kaldárdal er
Kolbeinsstaðafjall, sem sjómenn kalla Kolbeinsstaðaham-
ar. — Þessi fjöll mætti vel kalla austurmörk Happadals
í víðari merkingu. Jafnframt blasir við í vesturátt tígu-
Iegt og fagurt fjall, sem Hafursfell nefnist. Má segja
að þar séu vesturmörk Hnappadals. — En í þrengri
merkingu er Hnappadalurinn fjallabyggð. Tveir dalir
með fjallavatni í hvorum dal. Er það Hlíðarvatn í syðri
(eða eystri) dalnum, en Oddastaðavatn í þeim vestari.
Hár múli aðskilur þessa dali.
Hinar þrjár sveitir Hnappadalssýslu eru frjósamar og
fagrar sveitir. Eru hrepparnir Miklaholtshreppur og
Eyjahreppur eitt samfellt gróðurlendi, en í Kolbeins-
staðahreppi eru þrjár stórar hraunbreiður og víðlendir
uppblásnir melar, sem áður hafa verið skóglendi og
gróðurlendi. Munu ekki liðnir hér frá margir áratugir,
eða aldir, áður en þessir melar verða gróðurlendi á ný.
Hraunin heita Eldborgarhraun, Gullborgarhraun og
Barnaborgarhraun, sem er þeirra minnst. í þessum þætti
um Hnappadalinn ætla ég meðal annars að segja frá þess-
um hraunum og nefni þá fyrst Eldborgarhraun, sem er
þeirra lang stærst.
1. EEDBORGARHRAUN.
Langstærsta hraunið í Kolbeinsstaðahreppi er Eld-
borgarhraun. Það nær frá þjóðveginum hjá Skjálgarlæk
niður til sjávar. Er Haffjarðará að vestan en Borgarlæk-
ur og Kaldá að austan. Er Eldborgarhraun talið um 30
ferkm að flatarmáli. Þessi hraunbreiða er svo víðlend,
að vel gætu verið á þessu svæði 3—5 bæir, ef hraunið
væri gróðursælt láglendi.
Eldborgarhraun er að því leyti merkilegt, að svo er
að sjá að hraun hafi þrívegis runnið yfir nokkuð af því
svæði, sem nefnt er Eldborgarhraun. Meginhluti hrauns-
ins er í landi þriggja bæja, er standa við hraunið neðan-