Heima er bezt - 01.04.1973, Qupperneq 26

smiðjur eru kjarninn i verksmiðju-
iðnaði Sambandsins. Verksmiðjurnar
eru staðsettar í verksmiðjuhverfi á
Gleráreyrum. Þær eru stærsti at-
vinnuveitandinn á Akureyri í dag.
Næsti þáttur Sambandsins í upp-
byggingu Akureyrar er samstarfið
við Kaupfélag Eyfirðinga um verk-
smiðjurekstur. í þessum hópi eru
þekktar verksmiðjur eins og Kaffi-
brennsla Akureyrar og Efnaverk-
smiðjan Sjöfn. A vegum Kaupfélags
Eyfirðinga er starfandi smjörlíkis-
gerð og efnagerð, sem segja má, að
í öndverðu hafi sérstaklega notið
markaðar kaupfélaganna í landinu.
Nú á síðustu árum hefur örlað á
þeirri viðleitni sambandsins að koma
upp verksmiðjum á nokkrum stöð-
um utan Reykjavíkur og Akureyrar.
Þá hefur lengi verið í athugun hjá
sambaiidinu að koma á fót heildsölu-
miðstöðvum út í landshlutunum. —
Framkvæmdir munu m. a. stranda á
fjárskorti.
Ef vega á og meta þátt Sambands-
ins í byggðaþróun síðustu ára, verð-
ur að taka tillit til, að'það er mið-
st j órnaraf 1 samvinnuhreyfingarinnar,
sem getur með skipulagi sínu og f jár-
magni haft veigamikil áhrif á stað-
setningu atvinnutækja, sem hafa úr-
slitaáhrif fyrir byggðaþróun vissra
byggðalaga og annars vegar óhjá-
kvæmilegrar skyldu til að fylgja þró-
mn hvers tíma. Þetta viðhorf spegl-
•ast á Ijósastan hátt í skipulegum
áhrifum sambandsins á þróun Akur-
eyrar, og annars vegar til í nauðsyn-
legri viðleitni til að ná tökum á vax-
:andi markaði á Reykjanessvæðinu.
Hér skal ekki lagt mat á hlut sam-
vinnufyrirtækjanna í vinnuafli Akur-
eyrar, en þess er rétt að geta, að þessi
fyrirtæki eru ómissandi hlekkur í at-
vinnulífi bæjarins.
Sé atvinnuþróun Akureyrar nánar
könnuð, blasir við, að uppbyggingu
bæjarins má rekja til byggðaþróun-
arlegra áhrifa frá samvinnufyrirtækj-
unum. Uppbygging Akureyrar er
ágætt dæmi um, hve miklu átaki má
lyfta með félagslegum styrk til að
hafa varanleg áhrif á byggðaþróun í
landinu. Þáttur Sambandsins og sam-
starf þess við Kaupfélag Eyfirðinga,
um uppbyggingu verksmiðjuiðnaðar-
ins á Akureyri, eru tvímælalaust ár-
angursríkustu byggðaaðgerðir, sem
gerðar hafa verið til þessa. Það er
vafamál, að myndast héfði bær á
stærð við Akureyri, utan Stór-
Hús Efnaverksmiðjunnar Sjafnar við
Glerárgötu, eign samvinnumanna. .
Hluti af verksmiðjum samvinnu-
manna á Akureyri. Hvar væri Akur-
eyri stödd, ef þetta samvinnustarf
héraðsbúa og heildarsamtaka (SÍS)
ætti sér ekki stað? Hér gerist og
það, að verðmætt innlent hráefni
verður að verðmætri útflutnings-
vöru.
Reykjavíkursvæðisins, ef þetta sam-
ræmda átak hefði ekki átt sér stað.
Sé skyggnzt nokkuð aftur í sögu
Sambandsins kemur í ljós, að þýðing
þess, sem miðstöðvarafls er þýðing-
armeiri fyrir uppbyggingu byggð-
anna, en sýnist í fljótu bragði. Löng
saga er um baráttu kaupfélaganna til
að njóta eðlilegrar fyrirgreiðslu í
bönkum. Eftir að kaupfélögin fóru
að njóta lánafyrirgreiðslu, var það
mjög oftast á vegum Sambandsins.
Með þessum hætti átti Sambandið
stóran hlut að því að fjármagna fram-
kvæmdir á vegum kaupfélaganna
víðsvegar um landið. Átti þetta eink-
um við um minni kaupfélögin, sér-
staklega þau fjárhagslega veikari. —
Fyrirgreiðsla Sambandsins í fram-
leiðslubyggðarlögum, hefur stuðlað
hvað mest að grundvallaruppbygg-
ingu margra þéttbýlisstaða.
Af þessu er ljóst, að samvinnu-
hreyfingin hefur átt stóran þátt í því
að koma í veg fyrir enn örari
byggðaröskun þeirra héraða, sem búa
við lakari skilyrði.
Enn fremur er ljóst, að hún hefur
stuðlað að auknum þrótti þeirra
byggðarlaga í dreifbýlinu, sem hafa
upp á bezt skilyrði að bjóða.
Til viðbótar má nefna, að heildar-
samtökin (SIS) hafa stuðlað að
J34 Heima er bezt