Heima er bezt - 01.04.1973, Blaðsíða 27

Dalvík. Samvinnustarf á mestan þátt i viðgangi og vexti byggðarlagsins og
þessa fallega bæjar við norðanverðan Eyjafjörð. Ljósm.: Gunnl.P. Kristinsson.
skipulegri byggðaþróun og átt af-
drifaríkan þátt í því, að tekizt hefur
að skapa þróttmikinn byggðakjarna
utan Stór-Reykjavíkursvæðisins, sem
er líklegur til að verða forystuafl í
byggðaþróun næstu ára.
Það alvarlega er, þótt telja megi,
að samvinnuhreyfingin hafi víða
unnið algjört grundvallarstarf til að
koma í veg fyrir byggðahrun og enn
stórfelldari búseturöskun, hefur
byggðaröskunin haldið áfram með
fullum hraða. Þetta sýnir á ljósan
hátt, að nauðsyn er stórvirkari að-
gerða en sjálfsbjargarviðleitnibyggð-
anna sjálfra til að snúa þróuninni við.
Hér þarf að verða breyting á.
Sú breyting gerist fyrst og fremst
með beiningu fjármagns og framtaks
í þeim starfsgreinum þjóðfélagsins,
sem draga að sér mannaflið, til þeirra
byggðasvæða, þar sem ríkir búsetu-
samdráttur.
Slík viðleitni getur engan veginn
gengið fyrir boðum frá stjórnvöldum
innan ramma einhvers konar heildar-
skipulags, sem iðulega er ekki í takt
við eðlilega byggðaþróun. Allar
byggðaðgerðir verða að eiga rætur
í því umhverfi, sem þeim er ætlað að
þjóna. Þess vegna er nauðsynlegt, að
hin oþinbera skiþulagsforsjá mæti
hinum félagslegu öflum á miðri leið.
Hlýtur ekki að koma að því, að
samvinnuhreyfingin hafi hér miklu
hlutverki að gegna? Er ekki nokkur
trygging fyrir því (fyrir hið opin-
bera) að fela félagssamtökum, sem
bundin eru viðkomandi svæðum, vax-
andi fjármagnsfyrirgreiðslu til að
örva byggðaþróun á svæðinu? Þessar
spurningar hljóta að leita á hugann,
þegar spurt er um hlut samvinnu-
hreyfingarinnar í byggðaþróun
framtíðarinnar.
Við eflingu þjónustu og iðju úti
um landið, skiptir markaðurinn mjög
miklu. í þessu efni hafa kaupfélögin
mikilvægu forystuhlutverki að gegna.
Það skiptir máske ekki höfuðmáli
hvort hinar ólíkustu greinar þjónustu
og iðnaðar úti um landið réu reknar
af kaupfélögunum sjálfum, megin at-
riðið er, að þau með markaðsaðstöðu
sinni stuðli að sem fjölþættastri starf-
semi á verzlunarsvæðum sínum.
Það er mjög nauðsynlegt, að
byggðaþróunaryfirvöld hvers tíma
hlúi að eðlilegu samspili markaðarins
og þjónustugreina hvers verzlunar-
svæðis, ef reyna á með afdrifaríkum
hætti að koma í veg fyrir búsetu-
röskun. Síðan má stækka þennan
ramma á vegum samvinnusamtakanna
eða einstakra kaupfélaga, með verka-
skiptingu milli verzlunarsvæða um
framleiðsluuppbyggingu.
Alla þessa þróunarmöguleika þarf
að virkja í uppbyggingu byggðanna
í framtíðinni.
Staðreyndin er sú, að hlutverk
samvinnuhreyfingarinnar hefur
verið vanmetið í byggðaþróun-
araðgerðum síðustu ára. Spurn-
ingin er, hvort ekki sé skynsam-
legt að trúa samvinnuhreyfing-
unni fyrir auknu fjármagni og
nýjum verkefnum til að örva
by ggða þróunina.
Með hliðsjón af því, að byggða-
stefna undanfarinna áratuga þarfnast
endurmats, fyrst og fremst um vinnu-
aðferðir og úrræði, en ekki sízt um
gildi þeirra markmiða, sem keppa
ber að, þá hlýtur þátttaka einstakra
þjóðfélagsafla í heildarþróuninni að
koma til skoðunar. Hér vegur mest
verkefnaröðin á milli hins opinbera
framkvæmdavalds ríkis og sveitarfé-
laga og þeirra félagsmálahreyfinga,
sem byggðar eru upp í lýðræðislegu
og félagslegu markmiði. Með opnun
þjóðfélagsins ætti hlutur hinna frjáslu
félagshreyfinga að njóta sín betur.
Leyti byggðastefna komandi tíma
í þennan farveg, á samvinnuhreyf-
ingin, í víðari merkingu þess hugtaks,
miklu hlutverki að gegna í byggða-
þróun á íslandi um ókomin ár.
Frá Borgarnesi. Umsvif samvinnuhreyfingarinnar á þessum stað á mestan
þátt í vaxandi byggð, með blómlegt landbúnaðarhérað sem bakhjarl.
Heima er bezt 135