Heima er bezt - 01.02.1987, Blaðsíða 6

Andríkir jafnaðarmenn og skáld á tali undir Eyjafjöllum.
- Helgi Sœmundsson og séra Sigurður Einarsson við leg-
stein séra Þorvaldar Böðvarssonar í Holtskirkjugarði.
„Yfir djúpið flýt þér fley.
Feigðarnöf þér grandar ei.
— Hverri voð í völdum byr skal fjalda.“
Þannig má fletta þessu litla kveri til enda og sjávarniður
fylgir lesandanum allt til síðustu ljóðlína:
„ — Og loks er kominn sá langþráði dagur,
er legg ég á höf með söng á vörum
og stefni í fjarskann — einn í förurn."
Ég býst við að síðustu orðin standist, þótt við ætlum
Helga félagshyggjumann og félagslyndan. I því, sem hon-
um stendur næst hjarta, í skáldskapnum er hann einn í
förum eins og þeir, sem taka list sína alvarlega og rísa undir
þeirri ábyrgð, sem hún krefst af skáldi. Svo var þó aldar-
andinn löngum hér í landi, að líf og mannfélag bannaði
þorra manns að hyggja á fegurð og listum skylda iðju. En
hagir Helga Sæmundssonar voru með sérstæðum hætti
þegar í bemsku, eins og fram kemur nú, þegar við tökum
tal saman í stofu hans við Holtsgötu; á svipuðum slóðum og
þakherbergið var forðum, sem jarðfræðingurinn orti um af
flögrandi rómantík hins glaðværa trúbadúrs.
Það er komið fram yfir hádegi og kyrrlátt í stofunni.
Helgi hallar sér aftur í stólnum og spennir hendur aftur
fyrir hnakka. Eg hafði minnst á bernskuárin og hann bregst
ákveðið við: — Ég hafði snemma sérstöðu sem barn, var
heilsulaus og lifði í lokuðum heimi. Þar lá leið mín fljótlega
inn á lendur bókanna í stað leikja og starfa, sem önnur börn
nutu. Að vísu rak ég mig fljótt á torleiði þar eð bókakostur
var fremur lítill. En allt var gert til þess að greiða götu mína.
Ég naut góðra granna, sem áttu fáar en mjög vandaðar
bækur. Þetta fólk var ekki að sjá eftir því að láta þær í
hendurnar á mér svona ungum, heldur hvatti mig miklu
fremur að leita til sín um lestrarefni. Þarna kynntist ég
ljóðum og fékk þegar áhuga á þeim. En það var tvennt sem
ég komst snemma að. í fyrsta lagi þóttu mér þau skáld, sem
stóðu nær samtímanum, vera mér nákomnari heldur en
eldri skáldin, sem þá nutu mestrar hylli og ort höfðu ljóð, er
voru á allra vörum. í öðru lagi bar snemma á þeirri sérvisku
minni, að þykja þau skáld góð, sem aðrir voru ekkert
hrifnir af. Til dæmis þótti mér ekki mikið til Einars Bene-
diktssonar koma og kunni ekki að meta hann. Það sama gilti
um séra Matthías. Hann kunni ég fyrst að meta, þegar ég
var kominn yfir miðjan aldur. Ég veit svo sem ekki hvort
þar hefur ráðið einhverju um þetta, að Ijóð þeirra voru ekki
í eins aðgengilegum útgáfum og annarra skálda. Hins vegar
varð ég snemma mjög hrifinn af Grími Thomsen. Hafði ég
undir höndum útgáfu ljóða hans frá 1896, kynnti mér þau
rækilega og fannst hann merkilegt skáld og skynsamt. Nú,
aftur á móti, set ég séra Matthías einna hæst, já, með
Jónasi, Grími, Stephani G. og Þorsteini Erlingssyni. —
— En viðhorf þitt verður þó með allt öðrum hætti og
tíðkaðist í þínu ungdæmi, er menn dáðu stórskáldin oft
með gagnrýnilítilli lotningu. Það sýnist mér koma glöggt í
Ijós í ljóði um séra Matthías, sem birtist í síðustu ljóðabók
þinni:
„Ekki tek ég ofan fyrir þér,
ekki sest ég við fótskör þína,
en ég hlýði orðum þínum
og undrast grettisttökin
sem ímyndunarafl þitt bifar.
Mikill er máttur þinn,
mikil trú þín og tilfinníng.
Ekki furðar mig á því
að Einar Benediktsson
héldi þér veglega veislu.
Land, þjóð og saga
speglast í Ijóðum þínum
og lofsaungvum.
Þú ert andheitur eins og Hallgrímur,
öndóttur og málsnjall eins og Egill.
Víst ertu stór,
víðsýnn og brattgeingur,
en ég tek ekki ofan fyrir þér
enda er ég berhöfðaður.“
42 Heima er bezt