Heima er bezt - 01.02.1987, Blaðsíða 32

Þuríður húsfreyja lá lengi vetrar sem milli heims og helju.
En með vordögunum þegar sólin hækkaði gang og hún var
borin út í hlaðvarpann til að njóta birtu og yls, þá virtist
hún verða hressari og veita umhverfi sínu athygli, einkum
þegar hún gat notið hins bjarta og hlýja sumars, sem fór í
hönd.
Dagarnir liðu og báru með sér, eins og gengur, sigra og
töp. Áfall Þuríðar húsfreyju fékk mikið á Þorbjörn og var
honum þungbært. Síðustu orðin sem hann hafði heyrt hana
mæla sóttu að honum með endurtekinni áklögun, vegna
þess að hann hafði virt þau að vettugi. Þau leituðu á huga
hans og fléttuðust inn á minninguna um förina að Tóftum.
Hann hafði farið þá ferð á móti vilja hennar, sem hann nú
sá, að hún mundi hafa skynjað svo háskafulla, eða í hljóð-
um hugblæ fundið þá álagafjötra, sem nú spunnust um
veru hans.
Erindið hans að Tóftum var að ná fundi Bjössa í þeim
tilgangi að láta hann meðganga þann söguburð er honum
var færður og var sannfærður um að var runnin undan
rótum Björns í Skógum, sem alla tíð hafði eldað við hann
grátt silfur.
Heilladís hans, sem oft var honum hliðholl á erfiðum
stundum, var ekki í för með honum. Ör og heitur í lund
hafði hann snúið við heim á leið án þess að koma fram
áformi ferðar sinnar. í stað þess endaði för hans við
sjúkrabeð konunnar, sem hann fann, að var hluti af hans
eigin lífi.
Silla hafði komið hljóðlega inn, er hún sá líðan hins
gamla húsbónda síns, og tók í hönd þessa stóra og sterka
manns og leiddi hann frá sjúkrabeðnum þar sem hann stóð
frammi fyrir ógn dauðans og á stund dapurra vona, þar
sem stirðnað sjálf hans og vilji til ákvörðunar stóð kyrrt.
□
En tíminn leið og dagarnir urðu að árum. Ýmsar ójöfnur í
fasi og fari mannanna sléttuðust út smátt og smátt í önn og
elju. Harðindatímarnir, er komu með stuttu millibili,
hrjáðu menn og málleysingja, jafnvel svo að elstu menn
mundu ekki eftir slíkum árum. Víða voru mikil brögð að
margskonar pestum og farsóttum og annarri óáran, svo að
kot og rýrari jarðir lögðust í eyði. Flosnuðu margir upp og
áttu ekki annars úrkosti en verganginn. Förumenn þessir
röltu milli bæja með föggur sínar í von um bónbjargir.
Þó voru það farsóttirnar, sem þyngstum raunum ollu í
læknislausum héruðum, og á mörgum bæjum engir til, sem
veitt gætu hjúkrun eða farið slíkra erinda vegna kvilla eða
annarrar vanbjargar. Helst voru það þó farandmenn er
slíkra erinda fóru, en hættan var þá sú, sem eigi kom
ósjaldan fyrir, að þeir báru sóttirnar með sér frá einum bæ
til annars. Þrátt fyrir það voru slíkir ferðalangar oft au-
fúsugestir á mörgum bænum, því víða var ríkjandi sá
eðlisþáttur að forvitnilegt var að fregna af kjörum náung-
ans.
Forvitni um hag og afkomu, hnýsni og öfund var það,
sem margur var haldinn af. Margur umrenningurinn var
vel haldinn, ef hann bjó yfir góðum talanda og hafði frá
mörgu að segja. Gróusögur voru því tíðum langlífar og
bárust bæ frá bæ og færði sér það margur óspart í nyt, og
tömdu sér að hafa frá ýmsu að segja.
Móttökur sem slíkir menn hlutu voru oftast í hlutfalli við
þá hylli, sem gesturinn naut.
Almenningsálitið og sleggjudómar þess gat verið mörg-
um örlagadómur, því að erfitt reyndist mörgum að rísa
gegn eða hreinsa sig af slíkri sóttkveikju. Sú frétt, sem hóf
göngu sína að morgni, gat að kveldi hljóðað á allt aðra lund
og ókunnug um upphaf sitt. Með alls konar hjátrú fólksins
var hið daglega líf fullt af torleiði og dæmi um að ollu
heilsutjóni eða búsifjum. Svipir og fylgjur voru á flökti,
dvergar og álfar voru í næsta hól eða klettasnös.
Má í því sambandi skoða atburðina í Hvammi og hið
sviplega áfall húsfreyjunnar. Þó náði spásögn þessi hámæli
við hið þunga áfall er Hvammsheimilið enn á ný varð fyrir
mislingavorið mikla, þegar taugaveikin gekk og olli dauða
einkasonarins í Hvammi.
Mörgum fannst þá, sem nóg væri þegar að gert. Þó vildu
sumir rekja þá rás atburðanna til Jóa í Seli og endaloka
þeirra, sem urðu á ævi hans, en það var sama haustið, sem
litli Þorbjörn fæddist, að Jói varð úti.
Aðrir röktu það til ýmiss átrúnaðar, sem þeir þóttust
þekkja og sögðu sem satt að væru undanfari annarra og
meiri tíðinda.
Litli Þorbjörn í Hvammi var snemma þroskaður og leit
þá út fyrir að verða mikill efnispiltur og liktist mjög í
föðurættina. Þorbjörn hafði mikið dálæti á syni sínum, svo
ekkert var það til, sem honum var fyrir munað, enda var
sveinninn huggun föðursins í sorg hans í veikindum
Þuriðar, er svo bráðlega höfðu borið að. En nú virtist sem
enginn mætti sínum sköpum renna, því einmitt um það
leyti, sem Þorbjörn virtist vera að taka upp sína fyrri háttu
og elju við bústörfin, þá bar að Hvammsheimilinu óvel-
kominn gest er skildi eftir sig djúp spor, en það var tauga-
veiki, er barst þangað með förumanni er kom úr annarri
sveit.
Litli Þorbjörn tók veikina fljótt. Virtist í fyrstu, sem hún
tæki hann létt, en svo elnaði sóttin með miklum hita, svo að
vart mátti milli sjá, hvort hinn sjúki mundi fá það afborið,
unz dag einn, að andardrátturinn varð léttari. Var þá eins
og ný von vaknaði um að hið versta væri afstaðið. Þessar
batahorfur færðu nýtt ljós inn í dapurleik daganna, en slíkt
var ekki nema stundarfró, því að brátt elnaði sóttin aftur,
og þá með meiri ofsa en áður, unz yfir lauk á öðrum degi
þar frá.
Dauðinn hafði kveðið upp sinn dóm. Hinn sjúki sonur
varð liðið lík. Svipur þjáningarinnar, sem mótast hafði á
sóttheitu andlitinu, rann eins og fölvi út í heiðríkju morg-
unsins, en í staðinn breiddist yfir ásjónuna höfgi friðar og
fegurðar.
Heilsufar Þuríðar húsfreyju var enn það fjarrænt eftir
heilablæðinguna, að það bar ekki með sér svipmót, en tárin
á kinn hennar tjáði skynjun um leið og þau boðuðu kvíða
fyrir seinkun á þráðum batahorfum. Þorbjörn hafði vakað
við rúm sonar síns og aldrei þaðan vikið, hvorki nótt eða
dag, unz yfir lauk.
68 Heima er bezt