Heima er bezt - 01.02.1987, Blaðsíða 25

BRYNJÚLFUR SIGURÐSSON,
Kópaskeri:
Hvaða dýr voru það?
Árið 1899 fluttust frá Hofi í Álftafirði
eystra hjónin Jón Björnsson og Vil-
borg Jónsdóttir. Höfðu þau búið þar
um skeið og Vilborg var raunar alin
þar upp, sem kjördóttir sr. Þórarins
Erlendssonar og konu hans, en Jón
var bóndasonur frá Flugustöðum,
sonur Björns Antóniussonar er þar
bjó lengi og konu hans Kristínar Sig-
urðardóttur, Brynjúlfssonar frá Múla í
sömu sveit. Þessi hjón voru að flytja
búferlum að hinu gamla kirkju- og
prestssetri Hálsi við Hamarsfjörð.
Voru hjónin móðurforeldrar þess er
hér segir frá. Með þeim að Hálsi
fluttust og börn þeirra á ýmsu reki
ára. Guðný var elst barnanna og var
þegar hér er komið sögu orðin 17 ára,
en Kristín, sem var næst henni að
aldri var þá 15 ára og Þórarinn sem
var þar næstur í röðinni mun hafa
verið 13 ára. Það eru systkinin Kristín
og Þórarinn, sem segir frá í grein
þessari, og er líklegt að sýn sú er fyrir
þau bar hafi gerst aldamótaárið.
Á þessum árum voru fráfærur tíðk-
aðar víða um land og lengi síðan og
hjá Jóni Björnssyni var síðast fært frá
sumarið 1925 og bjó hann þá á
Flugustöðum. Voru það síðustu frá-
færur á þessum slóðum og var þá
undirritaður smali með yngri bróður
sínum, en það er nú önnur saga og
verður ekki sögð hér. Það var nú ein-
mitt starfi þeirra systkinanna á Hálsi
að sitja yfir kvíaánum og voru þau
með þær á daginn á ýmsum stöðum í
fjöllunum eða á hálsunum og undu
þau sér hið besta, enda margt sem
gleður augað í Hálslandi, Þar er
margur staðurinn fagur og verður
ekki skoðaður í einni sjónhending, svo
sem örnefni eins og Hultrar sanna, en
það orð eða heiti táknar hið sama og
leyningur. Þarna eru angandi blóma-
brekkur og margur kletturinn að klífa
í. Að kvöldi, eftir að búið var að
mjalta ærnar voru þær reknar niður
að firðinum, sem er ekki löng leið,
niður að svo kallaðri Hálshöfn og þar
voru þær bældar undir nóttina. Háls-
höfn er gamalt uppsátur og eru þar
malarfjörur og fremur aðdjúpt og
minni munur flóðs og fjöru en innar í
firðinum og lítið er þar um flúðir.
Þarna eru víða smábásar og vogar
með ströndinni og einkar aðlaðandi.
Ofan fjörunnar er vel gróið og er þar
bæði valllendi og mýrargróður og
hinir bestu hagar fyrir búpening.
Svo bar við um kvöld að áliðnum
júlímánuði og örlítið farið að húma,
einkum ef skýjað var, að þau systkinin
fóru með ærnar niður að firði til að
bæla þær. Veðri var svo háttað, að það
var stillilogn og lá fjörðurinn sem
spegill fyrir fótum þeirra. Þegar þau
voru komin ofan í Höfnina, stöðvuðu
þau ærnar, sem þegar að vananum
tóku að leggjast og fóru að jórtra ósköp
værðarlega í kvöldblíðunni. Systkinin
settust á grasbarð ofan við fjöru-
kambinn og biðu þess að allar ærnar
leggðust, því þá fyrst máttu þau yfir-
gefa þær, er þær væru allar lagstar.
Eftir nokkra bið bjuggust þau að
halda heim, en þá veitti annað þeirra
einhverri hreyfingu niður í fjörunni
eftirtekt og beindi athygli hins að
þessu, en þarna gaf á að líta þrjú lítil
dýr, sem voru þarna allt í einu komin.
Dýr þessi líktust helst litlum tíkar-
hvolpum, nema þau virtust þó mjó-
slegnari og mun kvikari eða sneggri í
hreyfingum. Þeim fannst þau helst
vera tvílit og var annar liturinn ljósari,
en hinn, helst grálitir og öll eins á lit.
Systkinin urðu nú harla undrandi
að sjá þessi ókennilegu dýr og datt
helst í hug tíkarhvolpar. Þau tóku því
það ráð að reyna að kalla á hvutta, og
það gerðu þau og þó ekki hátt. Dýrum
þessum brá svo við þetta að þau héldu
þegar af stað niður að sjónum og
hurfu sjónum systkinanna, sem undr-
andi störðu á eftir þeim, því aldrei
höfðu þau heyrt að tíkarhvolpar
hegðuðu sér svona. Þau fóru síðan
leitandi og skimandi með fjörunni, ef
ske kynni að dýrin skriðu aftur á land,
eða kæmu úr kafinu en ekkert skeði í
þá áttina. Hinkruðu þau þarna góða
stund en fóru siðan heim og sögðu frá
þessum atburði, sem þótti all kynlegur
að vonum, en ekki voru þau rengd,
því allir þekktu þau að heiðarleika í
orði og varð þessi atburður kunnur
þar um slóðir, en fyrntist með tíman-
um svo sem löngum er. Þegar ég nú
rifja upp þennan atburð af frásögn
móður minnar, en hún sagði þó
nokkrum sinnum frá þessu, þá verður
mér eins og henni á að spyrja: Hver
voru þessi dýr og hefur einhver séð
slík dýr og getur nokkur gefið skýr-
ingu á þessum atburði?
Sem eftirmála við framan sagt, þá
vil ég geta þess að ég spurði móður
mína ítarlega eftir því, hvernig veður
og birta hefði verið þetta kvöld og
lýsti hún því eins og sagt er hér að
framan. Eins spurði ég hana hvort
þetta gætu ekki hafa verið fuglar, t.d.
æðarkollur eða endur. Hún kvað það
alls ekki verið hafa, því að þau hefðu
greinilega séð að dýrin hefðu gengið á
fjórum fótum og haft fremur stutt
skott, sem þau hefðu dregið. Einnig
vil ég geta þess, að ég átti tal við
frændsystkini mín, börn Þórarins, Elis
sem búsettur er á Djúpavogi og Odd-
nýju, sem heima á í Reykjavik, og
spurði þau hvort þau hefðu ekki heyrt
föður sinn tala um þetta. Þau töldu sig
bæði ráma í það, en óljóst, enda væri
það langt siðan að farið væri að fyrn-
ast yfir þetta. Fyrir mitt leyti, þá man
ég greinilega þessa frásögn móður
minnar, enda svo oft búinn að heyra
hana segja frá þessu.
Svo var það alltaf ætlan mín að
koma þessu á prent, þó það hafi
dregist alltof lengi fyrir mér.
Kópaskeri í febrúar 1987.
Heimaerbezt 61