Heima er bezt - 01.02.1995, Blaðsíða 4

Ágætu lesendur.
Nú er blessuð jarðarkúlan farin að halla sér æ meira á
þá hliðina sem jafnan er okkur íbúum hennar á norður-
hvelinu heldur hliðhollari.
Dagarnir lengjast býsna hratt og birtan tekur smám
saman völdin. Og áður en nokkur veit af verður vorið
komið með öllum sínum fyrirheitum, blæbrigðum og
iðandi lífi.
Mörgum finnst vorið vera einhver fegursti og
skemmtilegasti tími ársins, allt er að vakna til lífsins og
fram undan er „betri tíð með blóm í haga,“ eins og segir
á góðum stað.
Líklega hefur draumurinn um komandi vor verið öllu
sterkari og fögnuðurinn um fyrstu
merki þess verið meiri á öldurn
áður heldur en við kannski getum
gert okkur í hugarlund í dag.
Matur handa mannfólkinu og
hey handa skepnunum hafa sjáfsagt
oftast nær orðið í rýrara lagi þegar
leið að lokum vetrar, híbýlin rök og
köld.
Þau fyrirheit sem vorið gaf
hljóta því að hafa oft verið dýr-
mæt fólki á harðbýlu ísalandi.
Og vel var tekið eftir fyrstu vorboðunum, sem oftast
nær voru fyrstu farfuglarnir sem komu til landsins hvert
vor.
Það að þeir skyldu vera komnir hingað norður í
kuldann úr sínum hlýrri vetrardvalarstað hlaut að merkja
það að nú væri skammt í betri tíð á landinu kalda. Varla
gat blessuðum fuglunum skjátlast í þeim efnum, enda
voru þeir eitt af þeim atriðum sem fólkið notaði til þess
að lesa í framvindu náttúrunnar. Þeir bjuggu yfir
óþekktri visku eða skynsemi sem gerði þeim kleift að sjá
fyrir væntanlegar breytingar í fari náttúrunnar. Og á það
trúði margur maðurinn og sjálfsagt með réttu að mörgu
leyti.
Þegar maður heyrir orðið „vorboði“ þá kemur eins og
ósjálfrátt upp í hugann þrösturinn, „vorboðinn ljúfi,
fuglinn trúr sem fer,“ eins og segir í alkunnu kvæði. Og
einhvem veginn hefur manni fundist að lóan og þröstur-
inn væru hinir eiginlegu vorboðar. Reyndar hefur hin
langfleyga kría tengst þessu líka en þá kannski frekar í
þá veru að með komu hennar væri vorið endanlega
komið. Hún kentur einna síðust farfuglanna og fer aftur
með þeim fyrstu. Það er náttúrlega ekki undrunarefni að
hún skuli standa frekar stutt við því leiðin sem hún
ieggur undir vængi er heldur betur lengri en nokkurt
steinsnar, því eins og kunnugt er flýgur hún í leit sinni
að hinu eilífa vori nánast á milli póla jarðarinnar, og er
það svo sannarlega ekki lítið afrek af ekki stærri fugli.
En nú eru greinilega uppi nýir tímar. Þessi gömlu,
trt(ffnnny>
góðu og hlýlegu vorboðar eru nú, að því er virðist, óðum
að víkja fyrir öðrum og hingað til óþekktari í þeirri
merkingu. Nú er maður sem sagt farinn að heyra æ oftar
talað um skúminn og sílamávinn, þann tiltölulega nýja
landseta, sem fyrstu vorboðana.
Verður nú að segjast að maður vissi varla hvaðan á sig
stóð veðrið þegar þessir „vorboðar“ tóku að heyrast
nefndir á nafn sem slíkir í fréttum og daglegri umræðu.
Og ekki hvað síst fyrir þá staðreynd að þessir fuglar
koma til landsins um mánaðamótin janúar/febrúar ár
hvert, samkvæmt síðustu fréttum a.m.k. Þykir manni því
eiginlega vera farið að teygjast býsna mikið úr vorinu
þegar talað er um að fyrstu
boðberar þess séu fuglar sem
koma á þessum tíma. Það er
ekki meira en svo að þarna
slitni á milli hausts og vors ef
strangt væri eftir farið.
Einhvern veginn á maður nú
dálítið erfitt með að fella
blessaðan skúminn inn í ímynd
_____________________ „vorboðans ljúfa“ því alltaf
hefur mér fundist hann frekar
grófgerður fugl tilsýndar og jafnvel nokkuð árásargjarn
ef því var að skipta.
En svona breytast tímarnir og mennirnir með.
Skúmurinn og sílamávurinn eru sem sagt að taka við
hlutverki fyrstu „vorboðanna ljúfu“ í hugum íslenskra
fréttamanna og sjálfsagt ýmissa fleiri í kjölfarið.
Mér fyndist eiginlega öllu réttara að kalla þá fyrstu
„vetrargosana“ þar sem þeir koma nánast á miðjum vetri
og vísa þá jafnframt til jurtar sem kemur snemma undan
snjó.
Ferðalög fuglanna eru aðdáunarvert fyrirbæri, ratvísi
þeina og dugnaður á ótrúlega löngum leiðum til hlýrri
heimkynna. Og stórmerkilegar voru þær niðurstöður sem
fuglafræðingar fengu með því að festa gervihnatta-
móttakara á álft eina skagfirska fyrir ekki löngu til þess
að komast að því hvernig flugi hennar með fjölskyldunni
til Evrópu væri háttað.
Allt fram að því að þessi tilraun var gerð höfðu menn
talið að álftirnar flygju á milli landa í mikilli hæð þar
sem misvindi gætti síður. Var jafnvel talað um í því
sambandi sömu hæð og farþegaþotur fljúga í.
En mikil var undrun manna þegar í ljós kom að
flughæð þeirra yfir hafið var heldur betur neðar en áður
var talið. í ljós kom sem sagt að þær flugu alla leiðina að
meðaltali í 30 metra hæð yfir sjó. Svona getur mann-
Framhald á bls. 69
40 Heima er bezt