Æskan - 01.11.1986, Blaðsíða 64

VISINDAÞATTUR
Veðrið og lífið
Öðru hverju heyrum við í fréttunum
um mikla þurrka í öðrum heimsálfum,
sérstaklega í Afríku, Asíu eða
Ástralíu. Það hefur rignt minna en
venjulega og gróður þrífst verr en gert
var ráð fyrir. Uppskeran bregst og
stundum svo illilega að dýr og menn fá
of lítið að borða.
Þótt ekki bresti á hungursneyð
verða kjörin kröpp og gera þarf ráð-
stafanir til að kaupa eða fá lánað frá
öðrum löndum það sem á vantar. Það
verður að gera viðskiptasamninga við
önnur lönd sem ekki var reiknað með í
upphafi. Veðrið gerði mönnum grikk.
Stundum er jafnvel uppskerubrestur
hjá ríkum þjóðum í stórum löndum
eins og Bandaríkjunum og Sovétríkj-
unum. Miklir þurrkar í Sovétríkjunum
geta valdið því að kaupa þarf hveiti í
Bandaríkjunum. Þannig geta banda-
rískir bændur hagnast á úrkomuleysi í
öðrum heimsálfum og svo fá líka þeir
sem sjá um sölu og flutninga á hveitinu
eitthvað fyrir snúð sinn.
Þetta er dæmi um hvað þjóðirnar
eru háðar veðurfarinu og kemur það
helst í ljós þegar bregður út af - eins
og við langvarandi þurrka. Þá er reynt
að vinna upp tapið með verslun og
vöruflutningum.
Auðvitað þarf ekki út fyrir land-
steinana til að sjá hvað maðurinn er
háður veðrinu. Veðrið er sveiflukennt
og yfirleitt eru menn við öllu búnir -
innan vissra takmarka. Einstaka sinn-
um bregður þó mikið út af eins og
áður segir og þá þarf að gera neyðar-
ráðstafanir.
Á víðáttumiklum svæðum á jörðinni
fellur alla jafna of lítil úrkoma fyrir
gróður og verða þar eyðimerkur. í
útjöðrum eyðimarka er gróðurfar
breytilegt og alltaf hætta á að eyði-
merkurnar stækki, breiðist út svo að
segja. Sömuleiðis getur átt sér stað
gróðureyðing af manna völdum, t.d.
vegna þess að menn hafi verið of stór-
tækir við skógarhögg. Uppblástur fylg-
ir í kjölfarið.
Sumir vísindamenn hafa áhyggjur af
jörðinni. Þeim finnst margir ráða-
manna vera sinnulausir og reyna að
sannfæra þá um að mikil eyðilegging
eigi sér stað. Þeir telja að græni litur-
inn á jörðinni okkar sé að dofna og
dragast saman. Nú þarf að sporna við
fótum og stöðva gróðureyðingu og
gegndarlaust skógarhögg.
Við þessar hættur bætist mengunar-
hætta sem stafar frá eitrandi efnum úr
verksmiðjum iðnvæddu ríkjanna. Því
miður hafa skógar í Evrópu orðið fyrir
barðinu á þessum úrgangsefnum og
sömuleiðis er lífríkið í ám, vötnum og
sjó víða hætt komið og jafnvel liðið
undir lok.
Það verður framtíðarverkefni —
verkefni fyrir unga fólkið - að leið-
rétta óvitahátt hinna fullorðnu, þeirra
sem nú ráða ferðinni. Það þarf að
vernda lífsskilyrðin — í sjó og á þurru
landi og þar með okkar eigin lífsskil-
yrði.
Stærsta skrið-
dýrið
í „Heimsmetabók dýranna" (Örn
og Örlygur, 1985), sem Óskar Ingi-
marsson þýddi, er kafli um stærstu
skriðdýrin. Þar segir: „Stærst allra
skriðdýra er hinn risavaxni sækrókó-
díll (Crocodylus porosus). Hann verð-
ur 8 metra langur eða meira og 200 kg
á þyngd. Hann á heima við strendur
og í árósum frá austurströnd Indlands
til Filippseyja og Norður-Ástralíu.
Krókódíllinn þrífst bæði í fersku og
söltu vatni og vitað er að hann fer yfír
900 kílómetra á haf út.
Frændi hans, Nílarkrókódíll (Croco-
dylus Niloticus), er nokkru minni, en
þó engin smásmíði, allt upp í 6,7 metra
langur“.
64