Árbók (Kristilegt bókmenntafélag) - 01.01.1932, Page 54

48
að vestræn menning hvílir, eins og kunnugt er
-— aðeins að litlu leyti á kristindóminum,
Oftast hafa það verið kristniboðar, sem hafa
orðið fyrstir til að komast inn í lönd þessi, nema.
tungu þeirra og kynnast landi og þjóð. Síðan
hafa kaupsýslumenn og allskonar fjárglæfra-
menn hagnýtt sér ávöxtinn af fórnfúsri yðju
þessara manna. Skreyttu þeir sig þar nafni
kristninnar, en þjónuðu fjárgræðgi sinni og öðr-
um lágum hvötum. Þar á eftir komu svo stór-
veldin og hugðu gott til glóðarinnar að eignast
þarna nýlendur, sem þau gætu grætt á og notað
til að fullnægja ýmsum þörfum, sem heima-
landið fékk ekki bætt úr. Gerðu þau ýmist
að leggja undir sig heil lönd, landshluta eða
borgir, sem lágu vel við verzlun. Þjóðir þessar
fluttu með sér vestræna menningu, bæði beint
og óbeint. Og þegar þær höfðu aðstöðu til, leit-
uðust þær við að innleiða hana þar eystra á
ýmsan hátt. En það varð ekki gert, án þess að
sú starfsemi rækist á .hina fornu staðarlegu
menningu. Enginn efi er á því, að tilraunirnar
til að innleiða vestræna menningu voru oft hinn
mesti velgerningur, En hins vegar votta stað-
reyndirnar, að sjaldnast var rétt að því farið,
framan af a. m. k. Var oftast lítillar nærgætni
gætt í garð þessara þjóða, siðir þeirra lítils-
virtir og venjur þeirra fyrirlitnar. Er það mjög
skiljanlegt þegar þess er gætt af hvaða rót-
um unibótastarfsemi þessi var runnin; annars
vegar af drottnunargirni, sem hætti til að líta
niður á þegnana, og hins vegar af fjárgræðgi,
sem sjaldnast er glöggskyggn á þau verðmæti,
sem ekki þyngja pyngjuna. Hin fyrstu kynni,
sem þjóðir þessar höfðu af vestrænni menn-