Árbók (Kristilegt bókmenntafélag) - 01.01.1935, Blaðsíða 26

GANGUR TUNGLS OG SÓLAR A ÍSLANDI.
í þriöja dálki hvers mánaöar, sem hefir Yfirskriftina »T. í h.« (tungl í
hásuöri), og í töblunni á blaösíöu (17) er sýnt, hvaö hlukkan er eftir íslenzk-
um miötíma, þegar tungliö og sólin eru í hásuöri í Reykjavík. Cn vilji
menn vita, hvað klukkan sé eftir íslenzkum miötíma, þegar tungliö eöa sólin
eru í hásuöri á öörum stööum á íslandi, þá veröa menn aö gera svo nefnda
»lengdarleiöréttingu« á Reykjavíkurtölunni. Veröur hún — 4 mínútur fyrir
hvert lengdarstig, sem staöurinn liggur austar en Reykjavík, og -f- 4 mín.
fyrir hvert lengdarstig, sem staöurinn liggur vestar en Reykjavík. T. d. er
Raufarhöfn um sex lengdarstigum austar en Reykjavík; lengdarleiöréttingin
þar er þá — 24 mín., og 5. júlí er sól í hásuöri frá Raufarhöfn þess vegna
kl. 12 08. (12 32 — 0 24 = 12 08). Flatey á Breiöafiröi liggur einu lengdarstigi
vestar en Reykjavík og lengdarleiðréttingin er þar 4 mín. 1. febrúar er því
tungl í hásuöri frá Flatey kl. 8 01 e. m. (7 57 -f- 0 04 = 8 01).
Sólargangurinn í Reykjavík er tilgreindur í almanakinu hvern miðvikudag.
Sólargangurinn er talinn frá sólaruppkomu (su.), þá er miöja sólar sést koma
upp fyrir láréttan sjóndeildarhring, og til sólarlags (sl.) þá er sólmiöjan sést
fara niöur fyrir sjóndeildarhringinn. Til þess aö finna sólarganginn annar-
staöar á landinu, þarf aö gera lengdarleiðréttingu á Reykjavíkurtölunni á sama
hátt sem viö sól eöa tungl í hásuöri, en auk þess breiddarleiöréttingu.
Breiddarleiöréttingin fer eigi aö eins eftir breiddarstigi staöarins, heldur
er-hún einnig komin undir sólarganginum í Reykjavík. í eftirfarandi töblu er
sýnd breiddarleiörétting fyrir hvert hálft stig, noröar og sunnar en Reykjavík,
þegar sólargangurinn í Rvík stendur á heilli stundu. Leiöréttingin er pósitíf
( + )» þegar sólargangur lengist vegna hennar, en negatíf (—), þegar sólar-
gangurinn styttist. Breiddarleiðrétting töblunnar er því lögö við tíma sólar-
lagsins í Rvík, en dregin frá sólaruppkomutímanum. Sé breiddarleiöréttingin
negatíf ( —), verður að taka forteikniö til greina.
Dæmi: Sólargangur 29. apríl á Raufarhöfn, sem er 6 stigum austar og 2V2
stigi norÖar en Rvík.
Þennan dag er sólargangur í Reykjavík 16 st. 32 mín. Ðreiddarleiörétting
töblunnar fyrir 2V2 stig noröur og sólargang 16 st. er 16 mín., en fyrir
17 st. -f- 23 mín. og fyrir 16 st. 32 mín. verður breiddarleiðréttingin því -f-
20 mín. Lengdarleiöréttingin er — 24 mín.
í Reykjavík.................su. 4 10 sl. 8 42
Breiddarleiðrétting . . —20 -f- 20
Lengdarleiðrétting . . — 24 — 24
Á Raufarhöfn................su. 3 26 sl. 8 38
Annaö dæmi: Sólargangur 11. nóv. í Flatey á Breiðafirði, sem er 1 stigi
vestar og 1V< stigi noröar en Rvík. Sólargangur í Reykjavík er 6 st. 51 mín.
í Reykjavík.................su. 8 46 sl. 3 37
Breiddarleiörétting . . +11 — 11
Lengdarleiörétting . .______-f- 4 +4
í Flatey....................su. 9 01 sl. 3 30
m
(22)