Heimilisblaðið - 01.03.1961, Blaðsíða 2

SKUGGSJfl
Slær hjarta þeirra
dýra, sem ligffja í
vetrardvala? — Ýmsar
tegundir lindýra, skor-
dýra, skriðdýra og
spendýra leggjast 1
vetrardvala á sama
tíma árs. Strax, þeg-
ar fer að líða á haust-
ið, stirðnar líkami
geitunga, froskpadda
og stökkmúsa, og þau
byrja vestrarsvefninn.
Önnur dýr, sem einnig leggjast í vetrardvala en stirðna
ekki upp jafn snemma árs, fara þá að undirbúa vetr-
arhiði sín — hola trjástofna, jarðholur og annað þess
háttar — fóðra þau innan með stráum, trjálaufum,
hárum og ullarlögðum. Hamsturinn er eina dýrið, sem
safnar matarforða til veturvistarinnar, enda vaknar
hann á fimm eða sex daga fresti til að éta. Önnur
spendýr lifa veturinn af á sinni eigin fitu og þeim nær-
ingarefnum, sem þau hafa safnað i líkama sinn að
sumrinu. Greifinginn stingur trýninu inn í eins konar
fituhólf á sjálfum sér, og björninn sýgur hramminn.
Það er því sízt að furða, þótt þessi dýr léttist um
þriðjung eða þar um bil yfir veturinn. — Þótt kynlegt
kunni að virðast, er enginn þreytutilfinning samfara
vetrarstjarfa þeim, er grípur þessi ferfættu dýr að
haustinu, heldur stirðna þau upp ósjálfrátt, eins og
einhver innri hvöt reki þau til að taka á sig náðir,
enda eru þau mjög háð hitabreytingum umhverfis
sins. Því kaldara, sem loftið verður, því fleiri dýr leita
sér vetrarhvíldar á hinum og þessum stöðum, þar sem
þau eru óhult fyrír miskunnarleysi veðráttunnar. Með-
an þau liggja í dvalanum, verður blóðrás þeirra og
efnaskipti líkamans mjög hægfara, hjartað slær hæg-
ar, sömuleiðis dregur úr hraða andardráttarins og til-
finningin verður miklu ónæmari en áður. Mikið dreg-
ur einnig úr kirtlastarfseminni. Hjarta dýrs, sem ligg-
ur í vetrardvala, slær aðeins á þriggja eða fjögra min-
útna fresti, og hjá sumum dýrum er hjartslátturinn
Tennurnar i okkur eru að
verða atvinnuiausar. —
„Tyggðu betur,“ er ráð, sem
öllum mætti gefa, því að
mataræði nútímamannsins
stofnar heilbrigði tannanna
i mikla hættu. Fyrir 200 ár-
um nöguðu menn almennt
steikina sína ófeimnir utan
af beinunum, vöndust
svörtu, hörðu brauði og stýfðu eplin úr hnefa með
góðri lyst, en á síðari árum liefur þróunin beinzt
i þá átt, að menn geti helzt rennt matnum niður
fyrirhafnarlaust, án þess að snerta hann nteð t°n^
unum. Kjálkavöðvar okkar eru það sterkir fra n^_
úrunnar hendi, að l)itkraftar okkar ættu að sa
svara því afli, er lyftir 70—80 kgr., en fæðutegu” '
ir okkar eru ])að auðtuggnar, að við þurfum e
að beita nema 1—3 kgr. bitkrafti. Af því leiðir
aðeins það, að tennurnar séu sviknar um ]>að s ‘ j
sem þeim hentar, heldur rýrir ]>essi neyzlua
einnig nærmgargildi fæðunnar að iniklum mun,
að um leið og bún er tuggin, J)landast hún fuuu^
vatninu, sem er svo þýðingármikið fyrir meltmg
Hvers vegna er himinn
inn blár? - Af l>verJn
stafar blái litunnn
himninum? Á bann k,an ;1
ske rót sína að rekja
sólarljóssins?
í sólarljósinu ^
hinir svonefndu res^
l)ogalitir: rautt, Sn ’
grænt, blátt og f jólubla ^
Þegar sólargeisli re^^u
til
felast
, inhverja hiuna örs
efniseinda andrúmslo
ins, breytir liann um stefnu og beinist til hl> ‘
Frávik rauða Ijóslitarins verður ekki mikið, n
gula nokkru meira, en hins bláa og liins fjólu
mest. Bláu og fjólubláu geislarnir, sem vikið hafa
af braut siirni, lenda á enn öðrum efniseindum 1°
ins og skipta við það um stefnu á ný, þannig, að þe __
fara um gufuhvolfið i sifelldum krákustigum
blasa ])ví ávallt við auganu, livert sem litið er,
og
SVO
að himinninn virðist af þeim sökum vera Þa^
Okkur virðist sólin vera rauðgul að lit, af h" .
þeir litgeislar berast auganu krókalaust. Ef elí
gufulivolf væri umhverfis jörðina, mundu s ^
geislarnir skína beint á liana án þess að drei ^
og þá mundi okkur virðast himinninn ultahve
sólkringluna vera kolsVartur að lit.
Hvers vegna ef“
oft settir hanar
kirh°a
i bygg'
hænsnin
inönnum
á turna
og annarra i
inga? — j
Fyrir tvö ÞuS
og fimm hun
uð árum v°
öiinnl
ókunn,
Elzta myndin af hana, sem til er, fannst á 8°®)^
skartgrip frá Babýlon. Þá táknaði baninn gnö ^
Ijóssins og morgunsins, sem rak burtu illa anda m
gali sinu. j.j
Frá Litlu-Asíu barst þekkingin á hönunum
Vesturlanda, og þeir urðu alkunnir sem hús
boðendur morgunsins og verðir ljóssins. Hanar ^
enn þann dag í dag settir á turna og aðrar 1
byggingar til þess að tákna binn upprennandi
og vernda ibúana fyrir öllum liáska næturinnar.
LAÐiP
46
HEIMILISB