Kirkjuritið - 01.02.1955, Page 26

Kirkjulíf á íslandi fyrr og nú.
tJr blö'ðum séra Einars Thorlaciusar prófasís.
Þótt ég hafi nefnt þetta erindi þessu nafni, er ekki tóm eða
ástæður til að rekja þetta umfangsmikla efni frá fyrstu tíð,
heldur mun ég aðallega binda efnið við síðastliðin 60—70 ár.
Kringum 1870, er ég fyrst man eftir, var föst venja að
húslestrar voru um hönd hafðir í heimahúsum á hverjum
degi að vetrinum, oftast að kveldi til, alls staðar á Norður-
landi, þar sem ég þekkti til. Og mun svo víst hafa verið um
land allt. Húslestrar voru byrjaðir á síðasta sunnudag i sumri,
og var ætíð sungið á undan og eftir lestri. Safnaðist fólkið
saman á einn stað, og var hljótt á meðan lestri var hlýtt og
þótti t. d. ekki hlýða, að spunnið væri á rokk, en ekki var
fengizt mn, þótt fólk héldi á prjónum eða væri við aðra vinnu,
sem enginn hávaði var að. Eftir húslestur bauð sá, er las,
góðar stundir, en heimilisfólk þakkaði fyrir lesturinn. Venju-
legastar húslestrabækur voru þá hugvekjur dr. Péturs biskups
og bænakver hans. Einnig prédikanir hans á sunnu- og helgi-
dögum ársins. Þó var stundum lesið í Vídalínspostillu, sem
fólk haijði mjög miklar mætur á. Um föstuna voru Passíu-
sálmamir sungnir og jafnframt lesið í föstuhugvekjum Péturs
biskups, en að vorinu, eða frá páskum til hvítasunnu, var lesið
i Vorhugvekjum sama biskups. Var óhætt að segja, að dr.
Pétur biskup hafði séð vel fyrir andlegum þörfmn safnaðanna
með samningu og útgáfu guðsorðabóka sinna. Að vísu voru til
eldri guðsorðabækur, svo sem Sturmhugvekjur, Vigfúsar hug-
vekjur og Bjamabænir o. fl. Einnig var til postilla eftir séra
Árna Helgason, stiftprófast og biskup i Görðum á Álftanesi,
en mér er óhætt að fullyrða, að húslestrabækur Péturs biskups
ruddu sér brátt til rúms víðast hvar á landinu. Og þó Vídalíns-
postilla væri kröftugri og mergjaðri, var hún bæði lengri og
letrið áaðgengilegra, að minnsta kosti fyrir suma. Fór það svo,
að húslestrabækur Péturs biskups voru gefnar út alloft, t. d.