Kirkjuritið - 01.02.1962, Blaðsíða 20

Gunnar Árnason:
Pistlar
Rétl tekiS í strenginn
Dr. Hermann Pálsson segir í ritdómi um Islenzka bókmennta-
sögu eftir dr. Stefán Einarsson (Smbr. Þjóðviljann 17.12. s.l.):
„Skilningur Stefáns Einarssonar á blutdeild kirkjunnar í þró-
un íslenzkrar sagnritunar er ærið vafasamur. Á 10. blaðsíðu
kemst bann að orði á þessa lund: ,Hefði kirkjan verið sterkari,
eins og hún varð annars staðar, þá hefðu íslendingar skrifað á
latínu, en ekki á móðurmáli sínu. Þá befðu Eddurnar ekki ver-
ið ritaðar, ekki dróttkvæðin og ekki sögurnar4. Ég er ekki alls
kostar viss um að Stefán geri sér fullkomlega Ijóst, hvert liann
er að fara með þessum orðum. I fyrsta lagi var íslenzka kirkj-
an á 12. og 13. öld engan veginn veik eða vanmátta stofnun. Hér
var þá þegar tiltölulega mikið um presta, og tveir biskupar
réðu yfir næsta fámennum söfnuðum. Islenzka kirkjan var vel
skipulögð. Með setningu tíundarlaga seint á 11. öld og kristinna
laga þætti á fyrra liluta liinnar tólftu var svo vel búið að liög-
um kirkjunnar, að sambærilegt er við bið bezta í öðrum lönd-
um. Á tólftu öld þjóta bér upp klaustur, og urðu þau tiltölu-
lega fleiri en annars staðar. 1 öðru lagi þurfum vér ekki nema
að líta til nágrannalanda vorra til að sjá, bve bæpin sú full-
vrðing er, að sterk kirkja hefði vegið á móti notkun móður-
málsins til ritstarfa. Vafasamt er, að kirkjan um þessar mundir
liafi verið öllu sterkari nokkurs staðar en á Irlandi, en þar
döfnuðu bókmenntir á móðurmálinu einmitt betur en í öðrum
löndum að Islandi einu undanskildu. Og í þriðja lagi sýna bók-
menntir vorar ótvírætt, að þjónar kirkjunnar áttu ekki svo
lítinn þátt í sagnritun á móðurmálinu. Nægir í þessu sambandi
að minna á ritstörf prestanna Ingimundar Einarssonar og Ara
fróða og ábótanna Karls Jónssonar, Brands Jónssonar og Styrm-