Kirkjuritið - 01.06.1971, Blaðsíða 89

Um ritskýringu Ritninganna
EFTIR JÓHANN HANNESSON
þaj 10 legt heiti á ritskýringu er exeaese.
^0rnöld ^assisia' gr'sku> °9 var þe9ar '
. n°tað sem frœðilegt heiti (terminus
tiSinda*' • ° ta^un °9 útlistun „guðdómlegra
me^. 1 hellenismanunn. Sögnin ex-eegeisþai
i e .lr^ei9inlega a ð I e i ð a ú t eða
sem i,Q ^ r a m merkingu einhvers máls,
(t ^ ' er euðvelt að vita hversu skilja skuli
lig • orai<el|. Meining orðsins er að gera fyrir-
þe$s 1 sem Ijósast, einkum þau atriði
eru £S?m erfiðast er að skilja. Hliðstœð orð
ensku Qt interPretari og no. interpretatio. Á
talaA merk'r to interpret sama sem að túlka
uo mál.
menn ^r‘n9ar voru vel kunnar meðal fornra
ar< ffV*. enda eru sumar mjög gaml-
AAird V a^eins ' menningu ísraels (Talmud,
verjum ’ ^ei<^ur einnig hjá Kínverjum og Ind-
ar á ! Þannig eru sumir kaflar í Nt skýring-
um einst°^um atriðum úr Gt, bœði á spádóm-
a viák^ rcettust» ° fyrirmyndum (typum) og
höfuná Ur^Um' sem SP°^ hafði verið um, og
arnir sáu gerast í samtíð sinni.
M
2.
a§ a r k m i ð ritskýring-
sarmið^ ritnin9arefnið svo vel skiljanlegt að
undaranTlQnnum vorum verði Ijóst, hvað höf-
sínurn mna f°rnu rita meina með verkum
intentj0n te^nt er því að leiða í Ijós þá
ins ' Sem Þinn upphaflegi höfundur verks-
Verk v'l sinu- Til þess að leysa þetta
þjá|fUne hendi, þarf alhliða þekkingu og
ski|yróu ^^r a e^tir verður vikið að þeim
verU Um'. sem uPpfylla þarf til þess að þetta
me9i vel takast.
3. Inngangsfrœðin (isagagik) sýn-
ir þœr frœðilegu tilraunir sem menn hafa gert
til að svara nokkrum grundvallarspurningum
varðandi hin einstöku rit hvert um sig. Hvað
verður vitað um höfund ritsins, stað hans og
tíma, þegar hann vann það verk, sem fyrir
liggur? Hvað er hœgt að vita um þœr heim-
ildir, sem hann hefir notað? Eru rittengsl við
önnur verk í riti hans? Hverjum er ritið œtlað,
og hvað verður vitað um lesendur eða við-
takendur? Er hœgt að gera efnisyfirlit yfir
verkið? Myndar ritið eina heild? Hefir ein-
herju verið bœtt inn í ritið síðar, af höfundi
sjálfum eða öðrum? Hefir eitthvað glatast úr
ritinu, t. d. týnst aftan af því? Mikilvcegt er
einnig að gera sér Ijósan tilgang rita
og einstakra kafla í þeim. Er tilgangurinn að
kenna mönnum eithvað um trú og siði, segja
frá viðburðum eða lofa Guð í Ijóði eða liturgíu?
Gagnsemi þess að kynna sér þessi atriði
á ð u r en byrjað er á sjálfri ritskýringunni hef-
ir verið svo augljós að þetta er orðin föst
venja, og hefir verið tekið upp af öðrum frœði-
greinum, t. d. við rannsóknir ísl. fornrita.
Viðbót við texta, skrifuð á spássíu eða
neðanmáls, nefnist scholion (eða glossa).
Stundum hafa höfundar sjálfir skrifað slíkar
viðbœtur, stundum samtíðarmenn þeirra, en
stundum einnig síðari tíma menn. Þetta vita
menn af langri reynslu, og því hefir sú venja
myndast að telja styttri texta
upprunalegri en lengri
t e x t a , ef um tvo eða fleiri mislanga texta
er að rœða.
87