Nýjar kvöldvökur - 01.01.1950, Blaðsíða 31

N. Kv.
ÞETTA SKEE)I í NEÐANJARÐARLESTINNI
21
un að heimsækja veikan vin sinn og fór síð-
an með neðanjarðarlest, sem hann hafði
aldrei farið með áður? Var það tilviljun
ein, að maðurinn sat rétt við vagndyrnar
og þaut út óvænt í sama vetfangi og Stern-
berger kom inn? Var það tilviljun ein, sem
olli því, að Bela Paskin var í næsta sæti við
Sternberger og var að lesa í ungverzku
blaði?
Var allt þetta tilviljun ein — eða var Guð
með neðanjarðar-lestinni frá Brooklyn síð-
degis þann 10. janúar 1948?“ spyr höfundur
að lokum.
(Helgi Valtýsson þýddi.)
Þrír hermenn
Þetta er einn kaflinn úr hinni miklu
bók Theodórs Broch, sem var bæjarstjóri í
Njarðvík í Norður-Noregi (Narvík), er
Þjóðverjar gerðu innrás þar og hertóku
borgina 9. apríl 1940.
Tlieodór Broch var þá 36 ára, lögfræðing-
ur að menntun og hafcji verið bæjarstjóri í
Njarðvík í 6 ár. Það féll í lrans hlut sem
bæjarstjóra að vera milligöngumaður og
málamiðlari við general Dietl og aðra þýzka
valda menn á þessu hersvæði. Tvisvar
dæmdu Nazistar hann til dauða, — í annað
skiptið fyrir skemmdarverk, en hitt fyrir
samvinnu við Breta. Enda grunuðu þeir
hann alltaf um græzku og töldu hann að
lokum brezkan njósnara.
í fyrra skiptið gat Broch smeygt sér und-
an dauðadóminum með kunnáttu sinni í
þýzkri tungu. En í seinna skiptið stoðaði
það ekki. Bjargaði hann sér þá undan á
flótta, fyrst urn firði í Lófót og síðan yfir
fjöll og firnindi austur til Svíþjóðar, og síð-
an þaðan vestur til Bandaríkjanna. — Þar
reit liann bók sína: „Fjöllin biða“, á ensku,
sagði þar sögu Njarðvíkur í stórum drátt-
um, og síðan hernámssöguna alla fram að
flótta sínum. — Eftirfarandi sögukafli um
liermennina þrjá gerist í Stokkhólmi, með-
an Broch dvaldi þar. Og liefst nú sá kafli:
H. V.
Áður en eg fór frá Stokkhólmi, sat eg
heila nótt á tali við þrjá norska pilta í litlu
lierbergi í gistihúsinu. Þeir voru mjög ung-
ir, og höfðu allir tekið þátt í bardögunum
í Noregi. Tveir þeirra voru stúdentar frá
Oslóar háskóla, annar þeirra lítill laga-
stúdent með þykk gleraugu, hinn hár og
laglegur lækna-stúdent. Sá þriðji var þétt-
vaxinn, ljóshærður sveitapiltur úr sjávar-
sveit í norðanverðum Þrændalögum.
Við hittumst af tilviljun á kaffihúsi, og
síðan fórum við saman á norskan fund, þar
sem einn þingmanna okkar hélt ræðu. Eftir
á bauð eg þeim heim í hótelherbergi mitt
til að reykja og drekka glas af öli. Við þráð-
um allir og höfðurn þess fyllstu þörf að
létta á huga vorum og hjörtum.
Eg sagði þeim, að eg væri á leiðinni til
Ameríku til að leita þar styrks og aðstoðar,
hjá löndum vorum og frændum, í okkar
þágu hér Iieima; ætlaði eg að skýra þeim
frá, hvað skeð hafði í Noregi, og segja þeim,
að þótt vér hefðum verið sigraðir í svip og
um stundarsakir, myndi stríðið samt halda
áfram, og að þeir þyrftu ekki að blygðast
sín fyrir föðurland sitt.
Litli stúdentinn með gleraugun brosti
biturt. „Eg er hræddur um, að þér getið
ekki notað mig sem dæmi um þetta,“ sagði
hann og leit á okkur rannsóknaraugum.
„Eg fyrirverð mig og skammast mín niður
fyrir allar hellur," skal eg segja ykkur. Eg
hef hingað til ekki treyst mér til að tala
við nokkurn mann um reynslu mína, en