Sjómannadagsblaðið - 04.06.1939, Blaðsíða 32

12
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
Fólkið varð þar aldauða. Tap nýlendunnar er
vitanlega óbætanlegt tjón. En það er einnig
einhver átakanlegasta afleiðing þess að íslend-
ingar lögðu farmennskuna á hilluna, og órækur
vottur þess, hve gjörsamlega þeir, á tímabili,
voru heillum horfnir.
Eins og geta má nærri, hafa ýmsir góðir ís-
lendingar séð, hvert stefndi í þessum efnum.
Hve fullkomlega lamandi það var fyrir allt við-
skiptalíf þjóðarinnar, að vera alveg upp á er-
lenda menn komin um alla flutninga að og frá
landinu. Þannig er talið, að
Guðbrandur biskup Þorláksson
hafi gengizt fyrir því 1580,
ásamt fleirum, að keypt var
skip 60 lestir til millilanda-
ferða. Því miður fórst skipið
með rá og reiða nokkru síðar.
Þá er talið að biskupsstól-
arnir hafi haft með höndum
framkvæmdir í þessa átt. Ög-
mundur Pálsson, síðar biskup,
var t. d. um skeið skipstjórn-
armaður í verzlunarferðum er-
lendis á skipi, er Skálholtsstóll
átti. Var þetta í kaþólskum
sið. Ef til vill hafa fleiri til-
raunir verið gerðar á miðöld-
unum í þessa átt, en það hefir
verið í svo smáum stíl, að það
hefir ekki haft almennt gildi fyrir erlend við-
skipti þjóðarinnar.
Með einokuninni upp úr aldamótunum 1600
mun loku hafa verið skotið í bili fyrir alla þess-
háttar viðleitni af hálfu Islendinga, enda hrak-
aði þá bæði efnahag og áhuga til þess háttar
framkvæmda. Viðleitni Skúla fógeta, um miðja
átjándu öld, til þess að koma hér upp sjálf-
stæðum atvinnurekstri og aðflutningi á eigin
skipum, var ein tilraun til viðreisnar í þessa
átt. En öllu var þá svo aftur farið, að „enginn
kunni að sigla“, var því naumast mikils árang-
urs að vænta.
Sem dæmi um ástandið á siglingum til lands-
ins í lok átjándu aldar má nefna þetta:
I móðuharðindunum 1783, var tekin ákvörð-
un um að senda korn til landsins, til þess að
hægt væri að koma í veg fyrir algert hungur
meðal fólksins í austursýslunum. Var skip sent
af stað frá Danmörku um haustið, í nóvember,
sem þá var reyndar óvenjulegt. Komst skipið
þrisvar hér upp undir landið, en hrakti jafnan
frá aftur. Leitaði það síðast hafnar í Noregi.
Komst ekki hingað fyrr en í aprílmánuði 1784.
Þess er vert að minnast, að hugsjóna- og
viðreisnarmenn nítjándu aldarinnar komu fljót-
lega auga á ástandið, sem þjóðin átti þá við
að búa í þessum efnum. Þeir munu og af eigin
raun hafa kynnst því á ferðum sinum. Þeim
var ljóst, að góðar samgöngur við útlönd, og
eigi síður innanlands, væri höfuðnauðsyn, og
undirstaða þess að íslenjzkir atvinnuvegir og
verzlun gæti orðið arðvænleg fyrir þjóðina.
I herhvöt sinni til íslendinga bendir Jónas
Hallgrímsson þeim á, að einnig í þessum efnum
sé öllu aftur farið. Á blómaskeiði þjóðarinnar,
segir hann:
,,þá riðu hetjur um héruð,
og skrautbúin skip fyrir landi
flutu með fríðasta lið,
færandi varninginn heim.“
Viðskiptasaga þjóðarinnar síðasta mannsald-
Eimskip.