Sjómannadagsblaðið - 01.06.1981, Page 17

Þótt á það hafi verið bent af dr.
Kristjáni Eldjám fv. forseta íslands í
grein í þessu blaði, að landið byggðist
af sjómönnum, en ekki mönnum sem
komu með leiguskipum upp til lands-
ins, er það harla fátt er við vitum um
siglingalist fornmanna; annað en það
sem liggur í augum uppi hvort eð er.
Það er því ótalmargt er hlýtur að valda
siglingafróðum manni undrun, er það
varðar; hvemig víkingar komust leiðar
sinnar um víðáttur hafsins, af svo
furðulegri nákvæmni, að í engu skeik-
aði, rétt eins og þessir menn réðu yfir
öllum tækjum, sem nú eru í þotum og í
stórum skipum, og áfangastaðurinn
getur verið svo að segja hvar sem er í
heiminum.
Sigling er þekking
Þú bara nefnir það, og má för Bjarna
Herjólfssonar, frá Drepstokki til Græn-
lands undir vetur, vera til vitnis um það.
Hann kemur til Islands, til Eyrarbakka og
fréttir þá að fjölskylda hans hafi farið til
Grænlands, sem var þá nýlega fundið og
hafi sest þar að á ákveðinni jörð, og þenn-
an stað getur hann fundið, ekki aðeins
nýfundið landið og siglt suður fyrir það,
heldur líka þennan fjörð og er þó Græn-
land um 2700 kílómetra langt frá norðri til
suðurs, eða viðlíka og frá nyrsta odda
Skotlands suður til Túnis í Afríku og
strandlínan er auðvitað enn lengri, því
þetta er mjög vogskorið land, einkum
sunnanvert. Svona sigling eða fundvísi,
var ekki tilviljun. Hún var þekking.
Það er mikill skaðr, að siglingalist vík-
inga skuli nær öll vera horfin í sögunnar
rökkur, svona útaf fyrir sig. og harla fátt
er einnig vitað um siglingakunnáttu á
miðöldum, þótt þjóðin væri sjálf lengst af
skipalaus sjálf, dró að því að hún eignað-
ist haffærskip, og þá þurfti kunnáttu til að
geta siglt.
Sfýrimannaskólinn 90 ára
Það er eigi rúm til þess að rekja þá sögu
hér, en þó getur Sjómannadagsblaðið
ekki látið það fram hjá sér fara, að nú
hefur Stýrimannaskólinn starfað í 90 ár.
eða Stýrimannaskólinn í Reykjavík, en
með honum er siglingalist Islendinga
endurreist til fulls, eða navigationin.
Ekki var þetta samt fyrsta tilraun Is-
lendinga á seinni timum til að læra að
sigla. I ritgerð eftir Gils Guðmundsson
um sjómannafræðslu á Islandi, sem birt er
í Skipstjóra og stýrimannatali segir á
þessa leið:
„I Danmörku var fyrsti stýrimanna-
skóli stofnsettur á ríkisstjórnarárum
Kristjáns IV., sennilega um 1600. Fyrstu
kennararnir voru erlendir. Eftir 1624 mun
skólinn hafa legið niðri um hríð, en hóf
aftur starfsemi sína 1647. og var skóla-
stjóri þá danskur. Skóli þessi var á
Brimarhólmi. I Svíþjóð tók sjómanna-
skóli fyrst til starfa í Stokkhólmi 1658, en
elzti sjómannaskóli í Noregi hófst ekki
fyrren 1845.
Ekki er mér kunnugt um heimildir, sem
geta skipstjórnarlærðra íslendinga fyrren
á 17. öld. Verður og naumast úr því skorið
um hina fyrstu þeirra, hvort þeir hafi lært
siglingafræði sína í skólum eða af skip-
stjórnarmönnum um borð í hafskipum.
Menn þessir koma fyrir í annálum, og er
lítið um þá vitað annað en þar stendur. I
Ballarárannál er nefndur íslenzkur skip-
stjóri. Halldór Þórðarson. Árið 1632
stýrði hann hollenzku skipi, sem lá um
tíma fyrir utan Búð'rá Snæfellsnesi. Torfi
Hákonarson Hollandsfari sigldi á hol-
lenzkri duggu og virðist hafa stýrt henni.
Hann kom á skipi sínu til Akraness 1673.
Þá er og nefndur Guðbrandur Jónsson,
sæfaramaður mikill. er sigldi oft með
Dönum milli landa. Er svo að skilja sem
hann hafi verið lærður til skipstjórnar.
Guðbrandur varð hafnsögumaður á
Snæfellsnesi; hann lézt 1749. Sízt má
gleyma síra Páli Björnssyni í Selárdal.
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 13