Eimreiðin - 01.01.1923, Page 16

12
GRÍMUR THOMSEN
EIMREIÐlfT'
varð sjálfur (eins og hann sagði um Pétur biskup) því betri
maður sem hann varð eldri. Það var meira lán fyrir Grím en
tölum verður talið, að hann varð stúdent löngu áður en efnis-
hyggjan tók að ryðja sér til rúms. Hann mundi vafalaust hafa
drukkið þá skoðun í sig um tvítugt, eins og hann drakk ró-
mantíkina, en það er óhætt að fullyrða, að hefði hann ekki
eygt neitt æðra mark bak við lífsbaráttu sína, hefði hann
orðið bæði verri maður og vansælli. Nú lifði hann að vísu
blómaöld efnishyggjunnar, en var þá kominn á þann aldur, að
hún haggaði ekki við æskutrú hans. Hann, sem alinn var upp
við hið víðfaðma heimspekiskerfi Hegels, þar sem allar leiðir
lágu að einni og sömu hugsjón, leit smáum augum á heims-
skoðun náttúruvísindanna, sem leysti alla tilveruna upp í eindir
og átti sér ekkert kerfi:
Alkorl þvílíkt aðeins lyjur,
eigi hefir tromf það nein,
bacillar og bakteríur
búa í þeirri veröld ein.
Hann líkir heinispekingum nýja skólans við biðlana í Odys-
seifsdrápu: »Þeir ná ekki ráðahag við Penelopu sjálfa, en sofa
hjá þernum hennar« (Kirkjubl. VI, 19). Höfðinginn og trú-
maðurinn tóku hér höndum saman í Grími. Honum þótti ver-
aidleg velferð næsta auðvirðileg hugsjón, eins og hann lýstr
henni (Fjóstrú):
á vel tyrfðum bundinn bás
baula eftir töðumeis.
En þessi skoðanamunur var eitt af því, sem gerði honum
samtíðina fjarlægari síðari árin.
V.
Saga flestra íslenskra afburðamanna frá síðari öldum er til-
breyting á sama viðlaginu. Það er saga krafta, sem hvorki
fengu að þroskast né njóta sín til fulls, saga um of smá verk-
efni og lítilfjörleg mörk. Það er eins og þessir menn séu til-
raunadýr alviskunnar til þess að sýna, hversu mikils göfugur