Eimreiðin - 01.04.1929, Blaðsíða 24

112
UM BÍL OG STÍL
eimreiðin
að söitnu formi eðliseinkunnar tegundarinnar. Frumfeður
kattarættarinnar komust inn á kjötætubrautina. Hámark þeirrar
þróunar varð ljónið. Stíllinn í ljónsskrokknum er ekkert ófeg-
ufri fyrir þá sök, að ljónið étur stundum menn.
III.
Eg hef reikað um götur stórborga og leitað að kirkjum.
Eg hef enga fundið enn. Eg hef fundið kirkjurústir. Eg hef
fundið nýreistar kirkjurústir — nýreist guðþjónustuhús í stíl
þeirra menninga, sem nú eru fyrir löngu dauðar. Allar kirkjur,
sem smíðaðar hafa verið á síðustu mannsöldrum, eru í ósam-
ræmi við tímann. Þær eru smíðaðar í rómönskum, gotneskum
eða einhverjum öðrum stíl, sem eru eins fjarlægir hugsunar-
hætti og tilfinningalífi mannanna, sem smíðuðu þær, eins og
miðaldir eru fjarlægar tultugustu öld.
Fyrir hverja sök voru kirkjur miðaldanna eins dásamlegar
og þær voru? Vitaskuld fyrir þá sök, að kaþólsk kirkja var
þá sannarleg og trú stofnun þess trúarlífs, er þá hrærðist
með hvítum þjóðum. Það líf fann búning sinn í þessum veg*
legu húsum. Það var ekkert falskt við hina tígulegu tinda*
turna eða seiðandi, mjúka rökkur. Oss mótmælendum hættir
við að gleyma því, að aldrei hefur sannarlegri hiti og inni*
leiki verið í hugsjónabaráttu nokkurrar stofnunar en kaþólskr-
ar kirkju. Aldrei hafa menn sett sér annað eins mark*
mið, og aldrei hefur öðrum eins gáfum verið sökt í heilaga
viðleitni. Vér minnumst úthverfunnar á sögu kirkjunnar meira
en rétthverfunnar, að jafnaði. En gömul, fögur, kaþólsk kirkja
léttir fyrir manni að trúa á það, að rétthverfan hafi verið til,
þótt hitt sé augljósara. Vér minnumst fjárdráttarviðleitni kirkj*
unnar, en hreinleiki stílsins í kirkjubyggingunum veldur sam*
þykki, hugarins við ræðu munksins í riti Viktor Rydbergs, er
svarti-dauði geisaði og kirkjan auðgaðist mest af fé:
»Vita skaltu, ungi riddari, að höll mikil er í smíðum, —
jörðin er grundvöllur hennar og himininn þakið. Nýr oS
mikilvirkur smiður hefur hafist handa að smíð þessari oS
hraðar henni afskaplega. Hallarsmiður þessi er, eins og þú
sagðir, enginn annar en »svarti-dauði«, sem nú fer harnförum